Showing 6003 results

Erthyglau, adolygiadau a datganiadau i'r wasg gan awduron oddieithr Menna Elfyn ond sy'n ymwneud â bywyd a gwaith Menna Elfyn, gan gynnwys: adolygiadau o'i chasgliadau barddonol megis Aderyn Bach Mewn Llaw (1990), Cell Angel (1996), Cusan Dyn Dall/Blind Man's Kiss (2001), Perffaith Nam/Perfect Blemish (2007) Merch Perygl (2011) a Murmur (Bloodaxe Books, 2012), The Bloodaxe Book of Modern Welsh Poetry (2003), a gyd-olygwyd gan Menna Elfyn a John Rowlands, Y Forwyn Goch (1992), drama am yr aflonyddwraig, diwinydd ac athronydd Simone Weil, ac Ar Dir Y Tirion (1993), drama'r geni tra amgen, ill dwy a sgriptiwyd gan Menna Elfyn, a'i nofel i blant a phobl ifanc Madfall ar y Mur (1993)); hanes digwyddiadau a gŵyliau y bu Menna Elfyn yn cymryd rhan ynddynt, gan gynnwys Binding the Braids, digwyddiad barddonol rhyng-Geltaidd a gynhaliwyd yng Nghaeredin ym 1992, Gŵyl Lenyddol Ilkley, Swydd Efrog, 1992, a 'Threave Poets', digwyddiad fel rhan o Ŵyl Gelfyddydau Dumfries a Galloway a gynhaliwyd yn Castle Douglas ym 1994; erthygl yn ymwneud â darlleniad o farddoniaeth yng Nghymraeg, Saesneg, Lithwaneg a Malteg i ddathlu digwyddiad o fewn yr Undeb Ewropeaidd; datganiadau i'r wasg sy'n ymwneud yn bennaf â llwyddiannau barddonol a llenyddol Menna Elfyn, gan gynnwys ei phenodiad fel Bardd Plant Cymru am 2002-2003 (y bardd benywaidd cyntaf i'w hanrhydeddu â'r swyddogaeth honno); ac erthyglau yn ymwneud â Menna Elfyn, ei bywyd a'i gwaith, gan gynnwys toriad o'r Western Mail, 1 Rhagfyr 1970, sy'n dangos llun o Menna Elfyn a rhai o'i chyd-fyfyrwyr o Goleg y Brifysgol Abertawe yn gwrthdystio yn erbyn yr hyn a welsant fel y mewnlifiad gormodol o fyfyrwyr Seisnig i'r Brifysgol.
Dwy erthygl yn ymddangos fel petaent yn anghyflawn.
Sawl eitem yn ddi-ddyddiad.
Am y gweithiau gan Menna Elfyn a grybwyllir, gweler dan y penawdau perthnasol o fewn yr archif.

Papurau'r Parchedig T. (Thomas) Elfyn Jones, tad Menna Elfyn, yn cynnwys: llyfryn a argraffwyd ar gyfer Cyfarfodydd Ordeinio T. Elfyn Jones yn weinidog ar gapeli Annibynnol Llanboidy a Rhydyceisiaid, Mai 5 & 6 1937; cerdyn post, 8 Mawrth 1949, oddi wrth y Parchedig T. Elfyn Jones o Ficerdy Christ Church, Caerwynt (Winchester) at Mr & Mrs B. Stephens, Llysderi, Tymbl Uchaf, ger Llanelli; llyfryn a argraffwyd ar gyfer Cyfarfodydd Sefydlu'r Parchedig T. Elfyn Jones yng Nghapel Annibynnol y Tabernacl, Pontardawe, 6 Hydref 1949; copi o erthygl ysgrifennwyd gan T. Elfyn Jones i'r Tyst, cylchgrawn Undeb yr Annibynnwyr a'r capeli Annibynol (rhifyn 19 Ebrill 1973); llyfrau nodiadau yn cynnwys lloffion o erthyglau argraffedig, 1981, 1986, 1988-1997, a gyfrannodd y Parchedig T. Elfyn Jones i'r Tyst (arnodiadau yn llaw T. Elfyn Jones), ynghyd ag un erthygl yn llaw T. Elfyn Jones; erthygl o rifyn Tachwedd 2005 o Papur y Cwm, papur bro Cwm Gwendraeth, yn adrodd hanes lansio Seinio Clod (Gwasg Morgannwg, 2005), cyfrol o emynau'r Parchedig T. Elfyn Jones (gweler nodyn bywgraffyddol T. Elfyn Jones ym mhrif weithlen y rhan hon o'r archif); taflen wasanaeth angladdol y Parchedig T. Elfyn Jones, 15 Hydref 2008; llythyrau, ebyst a cherdyn cydymdeimlad a anfonwyd at Menna Elfyn ar achlysur marwolaeth ei thad, y Parchedig T. Elfyn Jones, y gohebwyr yn cynnwys y Parchedig Guto Prys ap Gwynfor (mab y gwleidydd, cyfreithiwr ac awdur Gwynfor Evans), John Roberts (Radio Cymru), Dr Medwin Hughes (Prifathro Coleg y Drindod, Caerfyrddin), y bardd a'r llenor Nigel Jenkins, yr awdur a'r cynghorydd tref Peter Hughes Griffiths a'r academydd, hanesydd, darlledydd ac awdur Hywel Teifi Edwards; ysgrif goffa i'r Parchedig T. Elfyn Jones gan Alun Lenny a gyhoeddwyd yng nghylchgrawn Barn, Tachwedd 2008; llyfrynnau a argraffwyd ar gyfer Oedfaon Teyrnged i'r Parchedig T. Elfyn Jones yng Nghapel y Tabernacl, Pontardawe, 23 Tachwedd [2008] (y daflen yn cynnwys detholiad o gerdd yn dwyn y teitl 'Nhad gan Menna Elfyn, un o'r cerddi a ymddangosodd yn ei chasgliad 'Stafelloedd Aros (Gwasg Gomer, 1978)), ac yng Nghapel Seion, Drefach, 22 Chwefror 2009; teyrnged (teipysgrif) i'r Parchedig T. Elfyn Jones gan y Parchedig Wilbur Lloyd Roberts (gweler hefyd lyfryn yr Oedfa Deyrnged i'r Parchedig T. Elfyn Jones); taflen argraffedig ar gyfer gwasanaeth i ddathlu bywyd y Parchedig T. Elfyn Jones, 30 Tachwedd [2008]; a llyfryn a argraffwyd ar gyfer Oedfa o Fawl i'r Parchedig T. Elfyn Jones a J. Rhyddid Williams yng Nghapel Seion, Drefach, 23 Medi 2012.

Deunydd amrywiol yn ymwneud â gwaith Menna Elfyn, gan gynnwys: taflen yn hysbysebu cyhoeddiad Eucalyptus (Gwasg Gomer, 1995), sef detholiad o gerddi gan Menna Elfyn; taflen yn hysbysebu gwasanaethau Menna Elfyn fel Awdur Preswyl wedi'i lleoli yn Llyfrgell Dinbych (gweler dan bennawd Awdur preswyl o fewn yr archif hon); nodiadau yn llaw Menna Elfyn ac mewn teipysgrif yn ymwneud â'r bardd a'r imiwnolegydd Miroslav Holub a'r bardd a'r dramodydd Seamus Heaney; llungopi o glawr Aderyn Bach Mewn Llaw (Gwasg Gomer, 1990), sef detholiad o gerddi gan Menna Elfyn; poster ar gyfer noson yng nghwmni beirdd ac awduron Cymreig a gynhaliwyd yng Ngholeg y Drindod, Caerfyrddin (dim blwyddyn wedi'i nodi); gwahoddiad argraffiedig i Menna Elfyn fynychu digwyddiad fel rhan o Ffair Lyfrau Göteborg (Gothenburg), Sweden, Medi 2003; bwydlen argraffiedig fel rhan o ddigwyddiad goffa Catrin Glyndŵr a hybwyd gan Awdurdod Datblygu Cymru (dim dyddiad); cytundeb argraffiedig, Gorffennaf 2010, rhwng y cyhoeddwyr Solum Forlag, Oslo, Norwy a Menna Elfyn ynghylch cyfieithu a chyhoeddi Cell Angel, detholiad o gerddi gan Menna Elfyn (Bloodaxe Books, 1996); poster yn hysbysebu darlleniadau gan Menna Elfyn o'r gyfrol farddoniaeth O'r Iawn Ryw, a olygwyd gan Menna Elfyn (Honno, 1992); a llungopïau a gymerwyd o weithiau argraffiedig yn ymwneud â menywod ac â llenyddiaeth.

Gohebiaeth amrywiol at, oddi wrth neu sydd yn ymwneud â Menna Elfyn, gan gynnwys: cylchlythyr ('Annwyl gyfaill') drafft, 1986, oddi wrth Menna Elfyn yn ymddiheuro am fethu mynychu cyfarfod; llythyr, 1986, oddi wrth Goleg Prifysgol Dewi Sant (bellach Prifysgol Cymru y Drindod Dewi Sant), Llanbedr-Pont-Steffan at Lysgenhadaeth America yn Llundain yn cefnogi cais Menna Elfyn am ysgoloriaeth deithiol i'r Unol Daleithiau; llythyr, 1992, at Menna Elfyn oddi wrth Gwmni Theatr Dalier Sylw, Caerdydd ynghylch ymarferion ar gyfer y ddrama Y Forwyn Goch, a sgriptiwyd gan Menna Elfyn (gweler dan bennawd Am Menna Elfyn: Erthyglau, adolygiadau a datganiadau i'r wasg a dan bennawd Y Forwyn Goch o fewn yr archif hon); llythyr, 1993, at Menna Elfyn oddi wrth gwmni Poetry International Rotterdam; llythyr, 1995, at Menna Elfyn oddi wrth y Cyngor Prydeinig yn Barcelona ynghylch trefniadau ar gyfer ei hymweliad â'r ddinas; ebost, 2000, oddi wrth Menna Elfyn at y bardd Gillian Clarke ynghylch cyfieithu un o gerddi Menna Elfyn; ebost, 2012, at Menna Elfyn oddi wrth Cathey Morgan, swyddog addysg ac allanol yn Theatr Brycheiniog, Aberhonddu; ebost, 2012, at Menna Elfyn ac eraill oddi wrth y bardd a'r llenor Nigel Jenkins, yn cynnwys erthygl hunangofiannol; a llythyr, 2013, at Menna Elfyn oddi wrth Regina Dyck a Michael Augustin, trefnwyr Poetry on the Road, sef gŵyl farddoniaeth ryngwladol a gynhelir yn Bremen, yr Almaen.

Llyfrau nodiadau Menna Elfyn, yn cynnwys drafftiau o gerddi, cyfieithiadau o gerddi a rhyddiaith yng Nghymraeg a Saesneg, gan gynnwys cyfieithiadau o 'Y Tangnefeddwyr' a 'Yr Heniaith' gan Waldo Williams a dechreuad yr hyn a ymddengys fel nofel Menna Elfyn i bobl ifanc Madfall ar y Mur (Gwasg Gomer, 1993).

Deunydd yn ymwneud â darllediadau cyfryngol gan neu'n ymwneud â Menna Elfyn, gan gynnwys drafft llawysgrif o anerchiad gan Menna Elfyn ar gyfer darllediad ar Radio [Cymru], Sul y Blodau 1985; llythyr, 1995, at Wasg Gomer ynghylch hawlfraint ar rai o gerddi Menna Elfyn a ddarlledwyd mewn cyfres o raglenni radio yn Nenmarc; copi teipysgrif o ysgrif gan Menna Elfyn yn dwyn y teitl 'Under the Influence', a ddarlledwyd ar Radio 3, Tachwedd 2008; sgript ddrama radio o'r enw 'Dim Byd O Werth' a sgrifenwyd gan Menna Elfyn ac a ddarlledwyd gyntaf ar Radio Cymru ar 22ain Mawrth 2009; sgript ddrama radio o'r enw 'Colli Nabod' a sgrifenwyd gan Menna Elfyn ac a ddarlledwyd gyntaf ar Radio Cymru ar 22 Ebrill 2012; a dogfennau a gohebiaeth ynghylch darlledu rhai o gerddi Menna Elfyn mewn cyfres o raglenni radio a theledu yng Nghatalwnia [2014].

Am Ar Dir y Tirion (1993), drama deledu a ymddangosodd yn wreiddiol fel y ddrama lwyfan Trefn Teyrnas Wâr (1990), gweler dan Gweithiau llwyfan a dan y pennawd Drama deledu: Ar Dir y Tirion o fewn yr archif hon.

Geiriau 'Cân yr Alltud/The Exile's Song', rhan gyntaf y gwaith corawl/cerddorfaol 'In These Stones, Horizons Sing', a gyfansoddwyd gan y cyfansoddwr a'r offerynnwr Karl Jenkins, y geiriau Cymraeg/Saesneg gan Menna Elfyn, y bardd, awdur, golygydd, libretydd, adolygydd llenyddol a'r cyn-ohebydd Grahame Davies a'r bardd Gwyneth Lewis. Comisiynwyd y gwaith ar gyfer agoriad Canolfan y Mileniwm yng Nghaerdydd ym mis Tachwedd 2004 a'i ddatgan gan y canwr bâs-baritôn byd-enwog Bryn Terfel. Gwyneth Lewis gyfansoddodd y testun a ymddengys uwchben Canolfan y Mileniwm.
Testun yr eitem wedi'i arnodi/gywiro yn llaw Menna Elfyn.

Deunydd yn ymwneud â gweithiau llwyfan a gyd-grewyd gan Menna Elfyn ac eraill, gan gynnwys: sgript 'cyflwyniad/drama lwyfan' gan Menna Elfyn o'r enw Y Garthen (dim dyddiad, ond arnodir yn llaw Menna Elfyn fod y gwaith yn rhagddyddio'r sioe Rhyw Ddydd, a gyd-grewyd gan Menna Elfyn ac a lwyfanwyd yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru Llanbedr-Pont-Steffan 1984 (https://mennaelfyn.co.uk/cy/project/rhyw-ddydd/; gweler hefyd dan y pennawd Rhyw Ddydd, gan Menna Elfyn, Eirlys Parri, Llio Silyn a Judith Humphreys o fewn yr archif hon); sgript o ddrama'r geni amgen o'r enw Trefn Teyrnas Wâr, a berfformiwyd yn wreiddiol ar lwyfan ym 1990 gan Theatr Taliesin ac a ddarlledwyd fel drama deledu dan y teitl Ar Dir y Tirion ar S4C ym 1993; poster ar gyfer y ddrama gomedi gymunedol Malwod Mawr! (2004), a sgriptiwyd gan Menna Elfyn, gyda cherddoriaeth gan Iwan Evans, gŵr Fflur Dafydd, merch Menna Elfyn; sgript opera neu operetta o'r enw Y Gath Wyllt/Wild Cat (2007) a sgrifenwyd gan Berlie Doherty a Julian Philips ac a gyfieithwyd gan Menna Elfyn; a phoster ar gyfer yr opera aml-ieithog Gair ar Gnawd (2015), y libretto gan Menna Elfyn a'r gerddoriaeth gan yr Athro Pwyll ap Siôn, darlithydd yn Adran Gerddoriaeth Coleg Prifysgol Cymru Bangor.
Ambell eitem wedi'u harnodi yn llaw Menna Elfyn.

Am Trefn Teyrnas Wâr/Ar Dir y Tirion (1990), a hefyd am Y Forwyn Goch (1992), drama am yr aflonyddwraig, diwinydd ac athronydd Simone Weil a sgriptiwyd gan Menna Elfyn, gweler hefyd dan Am Menna Elfyn: Erthyglau, adolygiadau a datganiadau i'r wasg a dan benawdau Tref[e]n Teyrnas Wâr, Y Forwyn Goch a Drama deledu: Ar Dir y Tirion o fewn yr archif hon.
Am y dramâu radio Dim Byd o Werth (2009) a Colli Nabod (2012), gweler dan Darllediadau cyfryngol.

Deunydd yn ymwneud â chyrsiau academaidd a gweithdai y bu Menna Elfyn yn darlithio iddynt, yn eu cyfarwyddo, neu fel arall yn ymwneud â hwynt, gan gynnwys: cwestiynau a bras nodiadau yn ymwneud â chwrs 'Merched o Feirdd yng Nghymru, Ddoe a Heddiw', a gynhaliwyd, yn ôl tystiolaeth pennawd y papur arholiad y defnyddiwyd ar gyfer y nodiadau, ym Mhrifysgol Cymru y Drindod Dewi Sant, Llanbedr-Pont-Steffan; bras nodiadau (llaw a theipysgrif) a wnaed gan Menna Elfyn ar gyfer seminarau fel rhan o gwrs 'Barddoniaeth yr Wythdegau' y bu'n darlithio arno yng Ngholeg Prifysgol Caerdydd yn ystod y 90au, ynghyd â nodiadau bywgraffyddol ar y "bardd dawnus" (yng ngeiriau Menna Elfyn) Ennis Evans, a fu farw ym 1982 yn 29 oed, gan y bardd a'r llenor Einion Evans, tad Ennis, ysgrif gan Ennis Evans yn dwyn y teitl 'Pe Meddwn Ddawn ...' a dau nodyn ar y deunydd bywgraffyddol ac ar ysgrif Ennis Evans yn llaw Einion Evans; manylion ynghylch amserlenni cwrs Ysgrifennu Creadigol yng Ngholeg y Drindod, Caerfyrddin, 1999-2010, a gyd-gyfarwyddwyd gan Menna Elfyn a'r bardd a'r llenor Nigel Jenkins, ynghyd â datganiad o'r wasg yn ymwneud â'r cwrs ac amrywiol ddeunydd perthnasol, megis trosolygon y cwrs, gohebiaeth, cofnodion cyfarfodydd ac adroddiadau; gweithlen a baratowyd ar gyfer gweithdy llenyddol a gynhaliwyd yn Unol Daleithiau America yn 2005; cofnodion arsylwi ansawdd a dull dysgu a darlithio Menna Elfyn (arsylwyd gan y bardd, dramodydd a darlithydd Dr Dic Edwards, a sefydlodd y cwrs Ysgrifennu Creadigol ym Mhrifysgol Cymru Y Drindod Dewi Sant, Llanbedr-Pont-Steffan, lle bu'n ddarlithydd hyd at 2019; deunydd yn ymwneud â chwrs Ysgrifennu Ymchwil a gynhaliwyd yng Ngholeg y Brifysgol Aberystwyth, 2014; a bras nodiadau darlith/trafodaeth yn llaw Menna Elfyn.
Gweler hefyd dan bennawd Prifysgol Cymru y Drindod Dewi Sant o fewn yr archif hon.
Mae Menna Elfyn yn Athro Emerita mewn Ysgrifennu Creadigol ym Mhrifysgol Cymru y Drindod Dewi Sant, Llanbedr-Pont-Steffan.

Anerchiadau a thrafodaethau gan Menna Elfyn ar ffurf llawysgrif ddrafft a theipysgrif, yn bennaf ar bynciau'n ymwneud â barddoniaeth a llenyddiaeth, hawliau merched a'r mudiad heddwch, a draddodwyd mewn amryw leoliadau gan gynnwys Colombo, Sri Lanka (2000) a Segovia a'r Alhambra, Sbaen (2007 a di-ddyddiad). Mae'r deunydd yn cynnwys beirniadaeth a draddodwyd gan Menna Elfyn ar gystadleuaeth y Goron yn Eisteddfod Genedlaethol Cymru Abertawe, 2006.
Ar frig tudalen cyntaf anerchiad yn dwyn y teitl 'Bondo Barddoniaeth' a draddodwyd yn Mhabell Lên Eisteddfod Genedlaethol Cymru Bodedern 2017, nodir gan Menna Elfyn mai yn Y Fenni (lleoliad Eisteddfod Genedlaethol 2016) y cynhaliwyd yr eisteddfod, ond, gan mai 2017 oedd blwyddyn cyhoeddi detholiad barddonol Menna Elfyn Bondo (gweler dan Barddoniaeth: Bondo uchod), cymerir mai 2017 yw'r dyddiad cywir.

Am anerchiad gan Menna Elfyn ar Radio [Cymru] ar gyfer Sul y Blodau 1985, gweler dan Darllediadau cyfryngol.

Copi proflen, gyda chywiriadau yn llaw Menna Elfyn, o'r gyfrol Cwsg, sy'n cynnwys rhyddiaith, barddoniaeth ac amrywiol sylwadau ar natur cwsg, ac a gyhoeddwyd gan Wasg Gomer yn 2019. Ynghyd â deunydd ymchwil a nodiadau yn ymwneud â chwsg yn gyffredinol.

Copi proflen, gyda chywiriadau yn llaw Menna Elfyn, o'i llên-gofiant, a gyhoeddwyd gan Gyhoeddiadau Barddas yn 2018. Dyma'r drydedd gyfrol i'w chyhoeddi yng nghyfres boblogaidd Cennad, 'sy'n rhoi llwyfan i'n prif lenorion drafod eu bywyd a'r dylanwadau ar eu gwaith' (https://cantamil.com/products/cennad-menna-elfyn). Ynghyd â nodiadau teipysgrif, wedi'u harnodi yn llaw Menna Elfyn.

Copi proflen o Optimist Absoliwt: Cofiant Eluned Phillips, a gyhoeddwyd gan Wasg Gomer yn 2016, yn dwyn rhai cywiriadau yn llaw Menna Elfyn; ynghyd â dwy ysgrif gan Menna Elfyn yn trafod bywyd a gwaith y bardd Eluned Phillips a'i pherthynas â'r bardd, llenor a'r gweinidog Annibynnol Dewi Emrys, a gohebiaeth ebost at Menna Elfyn oddi wrth Elinor Wyn Reynolds, Golygydd Llyfrau Cymraeg i Oedolion, Gwasg Gomer.

Copi teipysgrif o bennod yn dwyn y teitl 'Serenity amidst the chaos', sef cyfraniad Menna Elfyn i'r gyfrol [?]Welsh Writers, a gyhoeddwyd gan [?]yr Institute of Welsh Affairs yn [?]2012.

Copi teipysgrif o bennod yn dwyn y teitl 'O Soledad i Harlem', sef cyfraniad Menna Elfyn i'r gyfrol Canu Caeth: y Cymro a'r Affro-Americanaidd, a olygwyd gan Daniel G. Williams ac a gyhoeddwyd gan Wasg Gomer yn 2010.

Copi rhwymedig o draethawd ymchwil yn dwyn y teitl 'Barddoniaeth Menna Elfyn: Pererindod Bardd' a gyflwynwyd gan Menna Elfyn i Brifysgol Cymru Y Drindod Dewi Sant ar gyfer gradd Doethuriaeth mewn Gweithiau Cyhoeddedig, 2010.

Pennod yn dwyn y teitl 'Maen Ceti' yng Nghymraeg a 'Dancing on a Standing Stone' yn Saesneg a gyfranwyd gan Menna Elfyn at y gyfrol Megalith, a olygwyd gan Damian Walford Davies ac a gyhoeddwyd gan Wasg Gomer yn 2006.

Copi teipysgrif o'r Rhagymadrodd gan Menna Elfyn i'r flodeugerdd Shirgar Anobeithiol, a olygwyd gan Menna Elfyn ac a gyhoeddwyd gan Gyngor Sir Gaerfyrddin yn 2000. 'Shirgarwyr' yn hytrach na 'Shirgar' a nodir gan Menna Elfyn yn y testun teipysgrif.

Copi teipysgrif o bennod yn dwyn y teitl 'Comin Greenham', sef cyfraniad Menna Elfyn i'r gyfrol Dros Ryddid!, a olygwyd gan Llinos Dafydd ac Ifan Morgan Jones ac a gyhoeddwyd gan Wasg y Lolfa yn 2022.

Erthyglau (gan gynnwys colofnau i'r wasg), ysgrifau ac adolygiadau gan Menna Elfyn, rhai ohonynt ar ffurf llawysgrif ddrafft neu deipysgrif ac eraill wedi'u cymryd o ffynhonellau argraffiedig.
Ambell eitem yn cynnwys arnodiad(au) yn llaw Menna Elfyn.
Sawl un o'r eitemau yn ddi-ddyddiad.