Showing 150 results

Papurau'n ymwneud â ffurfio cronfa i waddoli Darlith Goffa G. J. Williams; ynghyd â nifer o deyrngedau ac ysgrifau coffa.

Torion papur amrywiol, 1934-1978, y mwyafrif yn cynnwys cyfeiriadau at genedlaetholdeb, addysg Gymraeg, a chrefydd a diwylliant Cymru. Ymddengys mai torion a grynhowyd gan Elizabeth Williams yw'r rhain, ac yn eu plith mae erthyglau ganddi hi a G. J. Williams ar yr iaith Gymraeg. Ceir hefyd nodiadau ar ddiwylliant, crefydd ac iaith, nifer gan ac yn llaw Elizabeth Williams.

Llythyrau, 1914-1962, at G.J. Williams oddi wrth ysgolheigion, llenorion, cyhoeddwyr a chyfeillion. Mae'r mwyafrif yn ymwneud â'i arbenigedd yn yr iaith Gymraeg a'i llenyddiaeth, ac ysgolheictod Cymraeg, gan gynnwys ei gyhoeddiadau, ei waith ymchwil, a'i aelodaeth o fwrdd golygyddol Geiriadur Prifysgol Cymru. Mae nifer yn ymwneud â'i weithgareddau fel siaradwr gwadd, darlithydd, athro, a beirniad eisteddfodol, a rhai'n ymwneud â materion gwleidyddol, yn arbennig sefydlu Plaid Cymru a helynt yr Ysgol Fomio. Ceir cyffyrddiadau mwy personol yn rhai o'r llythryau.

Ymhlith y gohebwyr amlycaf mae Glyn M. Ashton (3), Édouard Bachellery (6), W. Ambrose Bebb (40), Syr Idris Bell (6), D. J. Bowen (12), Geraint Bowen (9), Gwilym Bowyer, a Rachel Bromwich.

Ymhlith y gohebwyr amlycaf mae Ceri Lewis (3), a Henry Lewis (34).

Ymhlith y gohebwyr amlycaf mae E. G. Millward (2), Olier Mordrel, T. J. Morgan (2), John Morris-Jones (9), Séamus Ó Duilearga (2), Padrig Ó Fiannachta (2), a Bob Owen, Croesor (13).

Gohebiaeth deuluol amrywiol, 1868-1961, gan gynnwys llythyrau, 1868-1892 (9), a gyfeiriwyd at ei dad, mae'n debyg; llythyrau at G. J. Williams oddi wrth ei dad, [1911x1931]; cardiau post at GJW a'i wraig, [?1949]-1961 (3); cardiau post, 1922-1938, at ei rieni a'i frawd oddi wrth GJW a'i wraig (7); ac un cerdyn post at GJW oddi wrth Elizabeth, ei wraig.

Papurau personol G. J. Williams, yn cynnwys ei basport a phapurau'n ymwneud â'i ymweliad â Rhufain, 1938, a Milan, 1947; tocynnau a rhaglenni ciniawau a darlithoedd, 1916-1962; ceisiadau am swyddi, 1914-1958; a phapurau ariannol ac amrywiol, 1918-1963.

Tocynnau darllen a thocynnau a rhaglenni ciniawau a darlithoedd. Yn eu plith ceir rhaglen 'Cinio Croeso Cymru i Mr De Valera', Hydref 23, 1948, yn y Park Hotel, Caerdydd, dan nawdd Plaid Cymru, yn cynnwys llofnodion Eamon de Valera, Saunders Lewis, J. Kitchener Davies a Gwynfor Evans.

Bwndel o bapurau ariannol, 1923-1962; ynghyd â phapurau amrywiol eraill, 1918-1963.

Ychydig gyfansoddiadau gan eraill. Yn eu plith ceir teipysgrif o gerddi gan Waldo Williams; copi teipysgrif o'r ddrama 'Yr Anfarwol Ifan Harris' gan Idwal Jones; adysgrif o gerdd, heb deitl, a gyfansoddwyd gan Dafydd Huws ('Eos Iâl); llawysgrif y gerdd 'Marwolaeth y Cristion' gan Evan Jones, dyddiedig Chwefror 23ain 1870; cerdd, heb deitl, wedi ei dyddio 'May 5/[18]96', mewn llaw ddieithr; llythyr, 1912, oddi wrth 'Isallt' at 'Isgoed', ynghyd â chopïau o nifer o'i gerddi; a chopi llawysgrif o gerdd gan Gwilym Cowlyd i William Ewart Gladstone.

Darlith a draddododd G. J. Williams yn Amgueddfa Genedlaethol Cymru, yn seiliedig ar arddangosfa o bortreadau rhai o enwogion Cymru; darlith yn dwyn y teitl 'Tri Chan Mlwyddiant yr Annibynwyr', ynghyd ag ychydig nodiadau ar Undodiaeth yn Sir Aberteifi.

Pregeth yn dwyn y teitl 'Beth a rydd Dyn yn gyfnewid am ei Enaid', wedi ei dyddio '21 April [17]52'. Nodir lleoliad a dyddiad y cyfarfodydd lle traddodwyd y bregeth ar y dudalen olaf.

Llyfr nodiadau yn cynnwys hanes John Owen (1616-1683), y diwinydd Piwritanaidd, copi o'r 'Llythyr at Benllywydd y Cymmrodorion', wedi ei gyfieithu o Saesneg Dr Swift gan Lewis Morris, a barddoniaeth Gymraeg gan Lewis Morris a Goronwy Owen.

Darn o bapur yn cynnwys cerdd heb deitl gan 'Diddanwr', yn agor gyda'r geiriau 'Fel roeddwn ryw foregwaith yn eistedd dan riw bren'.

Llythyr, 3 Mehefin 1818, oddi wrth William Owen Pughe at R. Roberts, Caergybi.

Papurau ymchwil, cyhoeddiadau, erthyglau a darlithoedd G. J. Williams, [1911x1979], ar agweddau ar lenyddiaeth, iaith a dysg Gymraeg. Yn eu plith ceir deunydd yn ymwneud â Iolo Morganwg, traddodiad llenyddol Morgannwg, ysgolheictod Cymraeg a'r wasg Gymraeg, yr Eisteddfod a'r Orsedd, a'r llawysgrifau Cymraeg. Ceir hefyd ychydig bapurau'n ymwneud a Llên Cymru a'r Llenor. Mae nifer o'r darlithoedd, neu gyfieithiadau ohonynt, yn llaw Elizabeth Williams.

Drafftiau a llawysgrif y gyfrol Iolo Morganwg (Caerdydd, 1956); ynghyd â pheth deunydd ar gyfer yr ail gyfrol arfaethedig, gan gynnwys 'Nodiadau ar waith Iolo o 1788 i 1826', a llawysgrif pennod yn dwyn y teitl 'O Forgannwg i Gaerfaddon (1788-1791)'.

Bwndeli o slipiau ymchwil G. J. Williams ar fywyd a gwaith Iolo Morganwg: 'Iolo Morganwg' (A1-131); 'Iolo Morganwg' (B1-160); 'Cymysg ' (C1-197); 'Barddoniaeth Iolo a Nodiadau' (D1-82); 'Hanes a Brutiau' (F1-126); 'Beirdd a'u barddoniaeth' (G1-324); (J1-98); 'Coelbren y Beirdd' (K1-60); 'Bardic words' a 'Iolo's use of compounds'; 'Nodiadau o lyfrau'; 'Enwau lleoedd a barddoniaeth gwahanol feirdd, Llan. C34 + Addl MSS'; 'Nodiadau: Llanover MSS, C30. Peniarth, Meh. 16, 1928'; 'Cynnwys Ffilmiau 1.2.3b.3r.4.G. Cynnwys ffeithiau Iolo am ei fywyd ei hun'.

Llyfrau ysgrifennu a llyfrau nodiadau (21) yn cynnwys nodiadau a chyfeiriadau at lawysgrifau Iolo Morganwg, ynghyd â rhai dyfyniadau ac adysgrifau.