Showing 32 results

Archival description
Only top-level descriptions File Welsh
Print preview View:

1 results with digital objects Show results with digital objects

Album y Bont

  • NLW MS 24131C.
  • File
  • 1840-1891, 1901 (crynhowyd 1872-1901)

Albwm llofnodion, 1872-1878, 1901, a fu'n eiddo i Sarah Williams, Bont Dolgadfan, Llanbrynmair, sir Drefaldwyn, yn cynnwys enghreifftiau o farddoniaeth, emynau a rhyddiaith Cymraeg a Saesneg yn nwylo tua 123 o weinidogion, beirdd ac unigolion eraill a oeddynt yn adnabod ei thad, William Williams (Gwilym Cyfeiliog). Ceir yn y gyfrol yn ogystal dau ddeg pedwar o lythyrau, 1840-1891, 1901, y rhan fwyaf at Gwilym Cyfeiliog neu ei blant, a phedwar eitem arall, i gyd wedi'i tipio i mewn. = Autograph album, 1872-1878, 1901, of Sarah Williams of Bont Dolgadfan, Llanbrynmair, Montgomeryshire, containing examples of poetry, hymns and prose in Welsh and English in the hands of some 123 Nonconformist ministers, poets and other individuals, mostly acquainted with her father William Williams (Gwilym Cyfeiliog). Also included are twenty-four letters, 1840-1891, 1901, mostly addressed to Gwilym Cyfeiliog or his children, and another four items, all tipped into the volume.
Ymysg y cyfranwyr mae Mynyddog (f. 32), [William Rees] (G[wilym] Hiraethog) (f. 53 verso), [Richard Roberts] (Gruffydd Risiart) (f. 66 verso) a Ieuan Gwyllt (f. 74). Ceir llythyrau gan W[illiam] Rowlands (Gwilym Leyn), [18]64 (f. 3), S[amuel] R[oberts], 1876 (ff. 10-11), [y Parch.] Richard [Williams], [ewythr Sarah Williams], [18]42 (f. 14), John Evans (I. D. Ffraid), 1870 (f. 18), [y Parch.] Henry Rees, [18]59 (f. 21), J. R. Kilsby Jones, Tachwedd-[Rhagfyr] 1866 (ff. 23-24, 28 verso-29 (copi)), J[oseph] Parry, 1870 (f. 26), E[dward] Stephen (Tanymarian) (f. 31), [y Parch.] John Elias, 1840 (f. 41), James Sauvage, 1882 (ff. 45-46), Fre[deri]ck Hanbury Tracy [AS], 1878 (f. 50), Mary Davies, [18]83 (f. 61), Cranogwen, 1867 (f. 65 recto-verso), ac eraill. Hefyd yn y gyfrol mae copi o'r emyn pedair pennill, yn cychwyn 'Er mai hollol groes i nattur…', o waith Ann Griffiths, yn llaw y Parch. John Hughes Pontrobert, [?1840au] (ff. 56 recto-verso; gw., er enghraifft, Gwaith Ann Griffiths, [gol. gan O. M. Edwards] (Llanuwchllyn, 1905), tt. 30-31), ar gefn byr-gofiant Thomas Meredith, Llanbrynmair, gan 'WH' [?William Howell] (ff. 56 verso-57; gw. hefyd f. 52). = The contributors include Mynyddog (f. 32), [William Rees] (G[wilym] Hiraethog) (f. 53 verso), [Richard Roberts] (Gruffydd Risiart) (f. 66 verso) and Ieuan Gwyllt (f. 74). There are letters from W[illiam] Rowlands (Gwilym Leyn), [18]64 (f. 3), S[amuel] R[oberts], 1876 (ff. 10-11), [the Rev.] Richard [Williams], [Sarah Williams's uncle], [18]42 (f. 14), John Evans (I. D. Ffraid), 1870 (f. 18), [the Rev.] Henry Rees, [18]59 (f. 21), J. R. Kilsby Jones, November-[December] 1866 (ff. 23-24, 28 verso-29 (copy)), J[oseph] Parry, 1870 (f. 26), E[dward] Stephen (Tanymarian) (f. 31), [the Rev.] John Elias, 1840 (f. 41), James Sauvage, 1882 (ff. 45-46), Fre[deri]ck Hanbury Tracy [MP], 1878 (f. 50), Mary Davies, [18]83 (f. 61), Cranogwen, 1867 (f. 65 recto-verso), among others. Also inserted into the volume is a copy of the hymn of four stanzas beginning 'Er mai hollol groes i nattur…' by Ann Griffiths in the hand of the Rev. John Hughes, Pontrobert, [?1840s] (f. 56 recto-verso; see, for instance, Gwaith Ann Griffiths, [ed. by O. M. Edwards] (Llanuwchllyn, 1905), pp. 30-31), written on the reverse of a brief memoir of Thomas Meredith, Llanbrynmair, by 'WH' [?William Howell] (ff. 56 verso-57; see also f. 52).

Williams, Sarah, 1859-1920

Anerchiad gan Cranogwen

  • NLW MS 23895A.
  • File
  • [?1891]

Llyfr nodiadau, [?1891], yn cynnwys rhan o anerchiad gan Sarah Jane Rees (Cranogwen) ar yr Ysgolion Sul Cymreig a'r diffygion ymddangosiadol yn y dulliau dysgu a arferwyd ynddynt. = Notebook, [?1891], containing part of an address by Sarah Jane Rees (Cranogwen), on Welsh Sunday Schools and perceived deficiencies in the teaching methods employed in them.
Mae rhan cyntaf y testun ar gefn y dail yn unig (ff. 1-9), wedi hynny mae wedi ei ysgrifennu ar draws pob agoriad (ff. 9 verso-16 verso); mae'r diwedd, ac o bosib y dechrau, yn eisiau. = The first half of the text is on the rectos only (ff. 1-9), thereafter it is written across each opening (ff. 9 verso-16 verso); the end, and possibly the beginning, is missing.

Cranogwen, 1839-1916

Ashmole 19

  • NLW Facs 1071.
  • File
  • [2012]

Llungopi o Ashmole Roll 19 a gedwir yn Llyfrgell y Bodley, Rhydychen, yn cynnwys arfbeisiau cyndeidiau John ap Dafydd ap Bened ap Dafydd, a luniwyd gan Wiliam Cynwal yn yr unfed ganrif ar bymtheg (gweler M. P. Siddons, Welsh Pedigree Rolls (1996), rhif. 75).

Cynwal, Wiliam, -1587 or 1588.

Barddoniaeth

  • NLW MS 23943B.
  • File
  • [1795]-[1830]

Cyfrol o farddoniaeth, [1795]-[1830], yn cynnwys copïau o faledi a cherddi eraill, yn dyddio'n bennaf o'r ddeunawfed ganrif. Mae'r rhan helaethaf o'r llawysgrif (ff. 1-42) yn llaw John Davies, gydag ychwanegiadau, [?1820au], gan John Evans, gof o Lanrhaeadr[?-ym-Mochnant], sir Ddinbych (ff. 42 verso-46). = A volume, [1795]-[1830], containing transcripts of Welsh ballads and other poems, mainly of the eighteenth century. The majority of the manuscript (ff. 1-42) is in the hand of one John Davies, with later additions, [?1820s], by John Evans, blacksmith, of Llanrhaeadr[?-ym-Mochnant], Denbighshire.
Ymysg y beirdd a gynrychiolir yn y gyfrol mae Jonathan Hughes (ff. 3-4 verso, 12 verso, 34 verso-36), Huw ap Huw [Hugh Hughes, y Bardd Coch o Fon] (ff. 4 verso-9 verso, 11 verso-12 verso), Rhys Jones [y Blaenau] (ff. 10-11), Jonathan Hughes Ifangc (f. 13), Walter Davies [Gwallter Mechain] (f. 13 recto-verso), David Thomas [Dafydd Ddu Eryri] (f. 13 verso), Ellis Roberts [Elis y Cowper] (ff. 14-16 verso, 18-22, 38 verso-41 verso), Hugh Roberts y Teiliwr o blwy Llanllyfni (ff. 16 verso-18), Richard Llwyd o'r Plas [Meini] (f. 22 recto-verso), Robert Richard o Bentraeth (ff. 24 verso-26 verso), Richard Parry [o Niwbwrch] (ff. 26 verso-29, 33 verso-34 verso), Humphrey Wiliam, Tywyn, Meirionnydd (ff. 29-30), Y Parch. [William] Williams, Llaneilian-yn-Rhos (ff. 30-32 verso), a Huw Morris [Huw Morys] (ff. 32 verso-33 verso). Ymddengys bod y mwyafrif o'r cerddi wedi eu copïo o ffynnonellau printiedig, gan gynnwys Blodeu-gerdd Cymry, o gynnulliad David Jones o Drefriw (Amwythig: Stafford Prys, 1759, Libri Walliae 2804) (ff. 22-34 verso) ac amryw bamffledi. Mae yn y gyfrol hefyd ymgais gan John Evans i ysgrifennu beddargraff, dyddiedig 1825 a 1830 (f. 44), a dwy fersiwn o 'Cerdd yr Offeiriad Dur neu Steel Parson', o bosib gan John Evans, [1820au] (ff. 43, 46 recto-verso), gyda chopi teipysgrif o'r ddwy fersiwn, [20 gan., ail ½], [?gan D. Tecwyn Lloyd] yn rhydd yn y gyfrol (2 ff.). Mae taflen o dablau rhifyddol a werthwyd gan P. Sandford, Amwythig, [c. 1795], wedi ei bastio y tu mewn i'r clawr blaen. = Amongst the poets represented in the volume are Jonathan Hughes (ff. 3-4 verso, 12 verso, 34 verso-36), Huw ap Huw [Hugh Hughes, y Bardd Coch o Fon] (ff. 4 verso-9 verso, 11 verso-12 verso), Rhys Jones [y Blaenau] (ff. 10-11), Jonathan Hughes, junior (f. 13), Walter Davies [Gwallter Mechain] (f. 13 recto-verso), David Thomas [Dafydd Ddu Eryri] (f. 13 verso), Ellis Roberts [Elis y Cowper] (ff. 14-16 verso, 18-22, 38 verso-41 verso), Hugh Roberts, tailor, of Llanllyfni (ff. 16 verso-18), Richard Llwyd ('o'r Plas [Meini]') (f. 22 recto-verso), Robert Richard, Pentraeth (ff. 24 verso-26 verso), Richard Parry [of Newborough] (ff. 26 verso-29, 33 verso-34 verso), Humphrey Wiliam, Tywyn, Meirionnydd (ff. 29-30), the Rev. [William] Williams, Llaneilian-yn-Rhos (ff. 30-32 verso), and Huw Morris [Huw Morys] (ff. 32 verso-33 verso). The majority of the poems were apparently copied from printed sources, including Blodeu-gerdd Cymry, selected by David Jones, Trefriw (Shrewsbury: Stafford Prys, 1759, Libri Walliae 2804) (ff. 22-34 verso) and numerous pamphlets. The volume also contains attempts by John Evans at composing an epitaph, in 1825 and 1830 (f. 44), and two versions of 'Cerdd yr Offeiriad Dur neu Steel Parson', possibly by John Evans, [1820s] (ff. 43, 46 recto-verso), with a typescript copy of both versions, [20 cent, second ½], [?by D. Tecwyn Lloyd], inserted loose in the volume (2 ff.). A sheet of arithmetical tables, sold by P. Sandford, Shrewsbury, [c. 1795], is pasted inside the front cover.

Davies, John, fl. 1795.

Barddoniaeth

  • NLW MS 24092A.
  • File
  • 1778-[18 gan., hwyr]

Copi o Jonathan Hughes, Bardd, a Byrddau Amryw, Seigiau; neu, Gasgliad o Gynghanedd sef Carolau a Cherddi a Chywyddau (Amwythig: Stafford Prys, 1778; ESTC T140501, Libri Walliae 2526), gyda cherddi wedi eu hychwanegu mewn llawysgrif tu mewn i'r clawr blaen ac ar y dail rhwymo (tt. i-vi, 376-382), yn bennaf yn llaw William Samuel, [18 gan., hwyr]. = A copy of Jonathan Hughes, Bardd, a Byrddau Amryw, Seigiau; neu, Gasgliad o Gynghanedd sef Carolau a Cherddi a Chywyddau (Shrewsbury: Stafford Prys, 1778; ESTC T140501, Libri Walliae 2526), with Welsh poetry added in manuscript inside the front cover and on the fly-leaves (pp. i-vi, 376-382), mostly in the hand of William Samuel, [late 18 cent.].
Ymysg y tair cerdd ar ddeg a ychwanegwyd, mae dwy bennill gan William Samuel (tt. v, vi), ['Cerdd y Pren Almon'] gan Owen Griffith, [Llanystumdwy] (tt. 376-381), englyn gan Rhys Jones o'r Blaenau (t. 381) a phennill cyntaf cerdd [gan Dafydd Williams] (t. 382). Ceir mân gywiriadau ac arnodiadau ar tt. 5, 27, 111, 150, 182, 184, 202, 286, 358, 360, 367 a 369. Mae toriad papur newydd, 17 Ebrill 1928, ynglŷn â Jonathan Hughes wedi ei phastio i mewn ar. t. viii. = Amongst the thirteen additional poems are two verses by William Samuel (pp. v. vi), ['Cerdd y Pren Almon'] by Owen Griffith, [Llanystumdwy] (pp. 376-381), an englyn by Rhys Jones, Blaenau (t. 381) and the first verso only of a poem [by Dafydd Williams] (t. 382). There are minor corrections and annotations on pp. 5, 27, 111, 150, 182, 184, 202, 286, 358, 360, 367 and 369. A newspaper cutting, 17 April 1928, relating to Jonathan Hughes is pasted in on p. viii.

Samuel, William, 1749 or 1750-

Barddoniaeth a chaneuon

  • NLW MS 14402B.
  • File
  • [1780au]

Cyfrol yn cynnwys barddoniaeth a chaneuon yng Nghymraeg a Saesneg, ynghyd â rhai testunau rhyddiaith Cymraeg, a gopïwyd, [1780au], gan Humphrey Jones o Gastell Caereinion, sir Drefaldwyn. = A volume of Welsh and English poetry, with some Welsh prose texts, transcribed, [1780s], by Humphrey Jones of Castle Caereinion, Montgomeryshire.
Ceir yn y llawysgrif gerddi Cymraeg gan John Thomas o sir Drefaldwyn (tt. 2-11), John Thomas 'o bentre'r Fidog' [Pentrefoelas] (tt. 12-14), Robert Evan[s] o Feifod (tt. 16-17) a David Evans o Lanfair Caereinion (tt. 23-24), pedwar cywydd gan Morys Probert [ap Robert], Huw Llwyd Cynfel ac eraill (tt. 46-52), a phedwar englyn (tt. 52, 54). Mae'r cerddi Saesneg, ar amrywiaeth o bynciau (tt. 1, 14-15, 19-23, 25-29, 44-45, 53), yn cynnwys y gân 'On Masons and Masonry' gyda'r dôn mewn hen nodiant (t. 53). Fe gynhwysir hefyd adysgrif o'r cyfan o'r gyfrol Histori Nicodemus… A osodwyd allan gan Dafydd Jones (Yr Amwythig, [?1745]) (tt. 30-43); a rysáit meddyginiaethol ar gyfer clefyd y brenin, neu'r mandwyn (tu mewn i'r clawr blaen). = The manuscript includes Welsh poems by John Thomas of Montgomeryshire (pp. 2-11), John Thomas 'o bentre'r Fidog' [Pentrefoelas] (pp. 12-14), Robert Evan[s] of Meifod (pp. 16-17) and David Evans of Llanfair Caereinion (pp. 23-24), four cywyddau by Morys Probert [ap Robert], Huw Llwyd Cynfel and others (pp. 46-52), and four englyns (pp. 52, 54). The English poems, on various subjects (pp. 1, 14-15, 19-23, 25-29, 44-45, 53), includes a song 'On Masons and Masonry' accompanied by the tune in staff notation (p. 53). Also included is a transcript of the whole of the volume Histori Nicodemus… A osodwyd allan gan Dafydd Jones (Shrewsbury, [?1745]) (pp. 30-43); and a medical recipe for the 'King’s Evil', or scrofula (inside front cover).

Jones, Humphrey, 1719-1810

Barddoniaeth amrywiol

  • NLW MS 14918B.
  • File
  • 1902-[1917]

Casgliad o dair cerdd holograff Cymraeg, 1902-[1917], a roddwyd i'r Llyfrgell Genedlaethol o wahanol ffynonellau rhwng 1934 a 1956. = A collection of three holograph Welsh poems, 1902-[1917], received by donation from various sources by the National Library of Wales between 1934 and 1956.

Barddoniaeth Gymraeg

  • NLW MS 16251B.
  • File
  • [1730x1790]

Cyfrol yn cynnwys barddoniaeth Gymraeg a chynghorion meddygol a ddangoswyd, yn ôl nodyn (f. 63 verso) gan John Jones (Jac Glanygors), i John Edwards (Siôn Ceiriog) yn Llundain, 11 Gorffennaf 1790. = A volume containing poetry in Welsh and medical recipes shown, according to a note (f. 63 verso) by John Jones (Jac Glanygors), to John Edwards (Siôn Ceiriog) in London, 11 July 1790.
Mae'r gyfrol yn cynnwys cywyddau ac englynion o'r 16 gan. hyd at 18 gan., gan gynnwys gweithiau Gruffydd ap Ieuan ap Llywelyn Fychan, 'Syr' Dafydd Owain, Siôn Tudur, Simwnt Fychan, Thomas Prys o Blas Iolyn, William Phylip, ac Ellis Rowland o Harlech (ff. 1-41), ac englynion Saesneg (f. 1 verso); ceir rysáit llawfeddygol ar f. 7, cynghorion meddygol rhwng ff. 41 verso a 63 verso, a nodyn, 28 Gorffennaf 1790, gan David Samwell (Dafydd Ddu Feddyg) ar f. 64; fe nodir rhai o'r cerddi a'r ryseitiau ar dudalen gynnwys (f. 66 verso). = The volume comprises 'cywyddau' and 'englynion' from 16 cent. to 18 cent., including the works of Gruffydd ap Ieuan ap Llywelyn Fychan, 'Syr' Dafydd Owain, Siôn Tudur, Simwnt Fychan, Thomas Prys of Plas Iolyn, William Phylip, and Ellis Rowland of Harlech (ff. 1-41), and English poetry written in the 'englyn' metre (f. 1 verso); a veterinary recipe is included on f. 7, medical recipes between ff. 41 verso and 63 verso, and a note, 28 July 1790, by David Samwell (Dafydd Ddu Feddyg) on f. 64; some of the poetic works and recipes are listed in a contents' page (f. 66 verso).

Cerddi Gwilym Cowlyd

  • NLW MS 14926A.
  • File
  • 1819-1868

Llyfr nodiadau, 1819-1868, yn cynnwys cerddi holograff gan W. J. Roberts (Gwilym Cowlyd), 1858-1868. = Notebook, 1819-1868, containing holograph poems by W. J. Roberts (Gwilym Cowlyd), 1858-1868.
Mae'r cerddi yn cynnwys fersiwn ddrafft a chynllun o'r bryddest 'Dr William Morgan' (ff. 2-15) a fu'n fuddugol yn Eisteddfod Betws y Coed, Nadolig 1859, a 'Gogangerdd i Ddirmygwyr Cyfarfodydd Llenyddol', 1868 (ff. 17, 19), y ddwy wedi eu cyhoeddi yn Y Murmuron (Llanrwst, 1868), ynghyd â nifer o englynion a phenillion eraill (f. 17 verso-18 verso, 19 recto-verso, 21 verso). Mae yna hefyd nodiadau amrywiol ar William Morgan, Robert Ferrar a'r Diwygiad Protestannaidd (ff. 19 verso-21). Mae yna ychydig gyfrifon amrywiol, 1819, mewn llaw arall (f. 1 a thu mewn i'r cloriau). = The poems include a draft version and a plan of a pryddest to Dr William Morgan (ff. 2-15) which won a prize at Betws y Coed Eisteddfod, Christmas 1859, and a satire, 'Gogangerdd i Ddirmygwyr Cyfarfodydd Llenyddol', 1868 (ff. 17, 19), both published in Y Murmuron (Llanrwst, 1868), along with englynion and other verses (some illegible) (f. 17 verso-18 verso, 19 recto-verso, 21 verso). There are also miscellaneous notes on William Morgan, Robert Ferrar and the Protestant Reformation (ff. 19 verso-21). A few miscellaneous accounts, 1819, are in a different hand (f. 1 and inside the covers).

Gwilym Cowlyd, 1828-1904

Cerddi Rhys Jones o'r Blaenau

  • NLW MS 23904D.
  • File
  • [18 gan., hwyr]

Dwy gerdd gan Rhys Jones o'r Blaenau, [18 gan., hwyr], wedi eu hysgrifennu mewn dwy law debyg iawn o ddiwedd y ddeunawfed ganrif, ar dwy ddalen rydd. = Two poems by Rhys Jones, Blaenau, [late 18 cent.], written in very similar late eighteenth-century hands on two separate leaves.
Cyhoeddwyd y cerddi, 'Cywydd a wnaeth Rees Jones yn y Werddon' (f. 1) ac 'Englynion y Gisd Goch…1766' (f. 2), yn W. Leslie Richards, 'Dwy gerdd o'r ddeunawfed ganrif', Llên Cymru, 15 (1984-8), 355-359; ceir y ddwy, yn llaw y bardd ei hun, yn NLW MS 3059D (Mostyn MS 163), tt. 189 a 202. = Both poems, 'Cywydd a wnaeth Rees Jones yn y Werddon' (f. 1) and 'Englynion y Gisd Goch…1766' (f. 2), were published in W. Leslie Richards, 'Dwy gerdd o'r ddeunawfed ganrif', Llên Cymru, 15 (1984-8), 355-359; both may be found, in the poet's own hand, in NLW MS 3059D (Mostyn MS 163), pp. 189 and 202.

Jones, Rhys, 1713-1801

Cywydd y Farn a charol Plygain,

  • NLW MS 16197B.
  • File
  • 1764, 1778 /

'Cywydd Farn', 1764, gan, ac yn llaw, Rice (Rhys) Jones o'r Blaenau. Ceir copi arall ohoni, a ymddengys i fod yn llaw Rhys Jones, yn NLW MS 3059D (tt. 77-84), ac fe'i cyhoeddwyd yn Gwaith prydyddawl y diweddar Rice Jones o'r Blaenau, Meirion (Dolgellau, 1818). Ceir hefyd eiriau 'Carol Plygain', 1778, gan Evan Arthur. Ar f. 8 verso mae testun crefyddol aneglur (?carol) wedi'i briodoli i Robert Jones. = Poem, 'Cywydd Farn', 1764, by, and in the hand of, Rice (Rhys) Jones of Blaenau. A further copy of the poem, which appears to be in the hand of Rhys Jones, is included in NLW MS 3059D (pp. 77-84), and it was published in Gwaith prydyddawl y diweddar Rice Jones o'r Blaenau, Meirion (Dolgellau, 1818). Also included are the lyrics of 'Carol Plygain', 1778, by Evan Arthur. An obscure religious text (?carol) attributed to Robert Jones is included on f. 8 verso.

Jones, Rhys, 1713-1801

Detholiad o adroddiadau Cymreig

  • NLW MS 24148E.
  • File
  • [1863]

Llawysgrif yn dwyn y teitl 'Detholiad o adroddiadau (recitations) Cymreig mewn rhyddiaith a barddoniaeth, dwys a llon. Testun yr Eisteddfod Genhedlaethol 1863' yn cynnwys englynion (tt. 1-7), awdlau a chywyddau (tt. 7-15), caneuon a phryddestau (tt. 15-21), canu caeth a chanu rhydd (tt. 21-48) a rhyddiaith (tt. 49-72). Mae'r awdur yn anhysbys. = A manuscript entitled 'Detholiad o adroddiadau (recitations) Cymreig mewn rhyddiaith a barddoniaeth, dwys a llon. Testun yr Eisteddfod Genhedlaethol 1863' ['Selection of Welsh Recitations in Prose and Poetry, Grave and Gay. Subject for the National Eisteddfod 1863'], containing transcripts of englynion (pp. 1-7), odes and cywyddau (pp. 7-15), songs and pryddestau (pp. 15-21), verse in strict and free metres (pp. 21-48) and prose (pp. 49-72). The author is unknown.
Ymysg y beirdd a gynrhychiolir mae [William Williams] (Caledfryn) (tt. 1, 34, 41-42, 44-48), [William Rees] (Gwilym Hiraethog) (tt. 1, 8-9, 37, 40-44), [Richard Foulkes Edwards] (R[hisiart] Ddu o Wynedd) (tt. 2, 3), [Evan Jones] (Ieuan Gwynedd) (tt. 3, 38), [Thomas Essile Davies] (D[ewi] W[yn] o Essyllt) (tt. 3-4, 7-8, 17-18), [David Owen] (D[ewi] Wyn o Eifion) (tt. 4, 9), [Robert Ellis] (Cynddelw) (tt. 9-10, 23-24), [William Ellis Jones] (Cawrdaf) (tt. 10-11, 33-34), [John] Ceiriog [Hughes] (tt. 19-20, 25, 29-31, 47), [John Jones] (Tegid) (tt. 24, 31), [Robert Parry] (Robyn Ddu o Eryri) (tt. 36, 45-46) a [David Thomas] (D[afydd] Ddu o Eryri) (tt. 36-39, 42, 44). Ymysg y darnau rhyddaith mae yna dri darn gan J[ohn] Roberts [J.R.] (tt. 49-56, 60-64, 66-69). Roedd y testun yn rhif 4 yn adran Rhyddiaith Eisteddfod Genedlaethol 1863; yn y pen draw rhannwyd y wobr rhwng J. D. Jones, Rhuthun, Rhydderch o Fôn a Gwilym Teilo. = Amongst the poets represented are [William Williams] (Caledfryn) (pp. 1, 34, 41-42, 44-48), [William Rees] (Gwilym Hiraethog) (pp. 1, 8-9, 37, 40-44), [Richard Foulkes Edwards] R[hisiart] Ddu o Wynedd (pp. 2, 3), [Evan Jones] (Ieuan Gwynedd) (pp. 3, 38), [Thomas Essile Davies] (D[ewi] W[yn] o Essyllt) (pp. 3-4, 7-8, 17-18), [David Owen] (D[ewi] Wyn o Eifion) (pp. 4, 9), [Robert Ellis] (Cynddelw) (pp. 9-10, 23-24), [William Ellis Jones] (Cawrdaf) (pp. 10-11, 33-34), [John] Ceiriog [Hughes] (pp. 19-20, 25, 29-31, 47), [John Jones] (Tegid) (pp. 24, 31), [Robert Parry] (Robyn Ddu o Eryri) (pp. 36, 45-46) and [David Thomas] (D[afydd] Ddu o Eryri) (pp. 36-39, 42, 44). The prose pieces include three items by J[ohn] Roberts [J.R.] (pp. 49-56, 60-64, 66-69). The subject was No. 4 in the Prose section of the 1863 National Eisteddfod; the prize was ultimately shared between J. D. Jones, Ruthin, Rhydderch o Fôn and Gwilym Teilo.

Caledfryn, 1801-1869

Dogfennau Derwyddol

  • NLW MS 24001G.
  • File
  • 1876-1882

Casgliad o chwe dogfen, 1876-1882, yn ymwneud â sefydlu Derwyddiaeth yn Unol Daleithiau'r Amerig dan awdurdod 'Gorsedd Dderwyddol Ynys Brydain a Chadair Morganwg'. Cynhwysa'r casgliad ddwy ddogfen femrwn, y naill yn dystysgrif, 1876, yn awdurdodi James Davies ('Corafar') [y Parch. James Davies M.A. yn ôl Bye-gones (1874-5), t. 123], 'Rhag-archdderwydd America', i hybu derwyddiaeth yn 'hemisffer gorllewinol y byd' (f. 1), a'r llall, 1878, yn cymeradwyo sefydlu 'Prif-athrofa dderwyddol' yn yr Unol Daleithiau, dan awdurdod James Davies (f. 2). Am sylwadau ar y brifysgol dderwyddol yn Buffalo, Efrog Newydd, gweler ymhellach Young Wales, IV (1898), 213. Cynhwysa'r casgliad hefyd dri llythyr ar bapur, 1881-2, oddi wrth Evan Davies ('Myfyr Morganwg') at J.H. Davies, Efrog Newydd, yn trafod materion derwyddol, ynghyd â darn o lythyr arall yn llaw Evan Davies, a anfonwyd o bosibl at yr un derbynnydd (ff. 3-6). = A collection of six documents, 1876-1882, relating to the establishment of Druidism in the United States of America by authority of 'Gorsedd Dderwyddol Ynys Brydain a Chadair Morganwg'. The collection includes two parchment documents: a certificate, 1876, authorizing James Davies ('Corafar') [the Revd. James Davies M.A. according to Bye-gones (1874-5), p. 123], 'Vicarial Arch-druid of America', 'to perpetuate and propagate in the western hemisphere of the world the Druidic cause' (f. 1), together with a document authorizing the establishment of a Druidic University in the United States, under James Davies' direction (f. 2). On the druidic university at Buffalo, New York, see further Young Wales, IV (1898), p. 213. The collection also includes three letters on paper, 1881-2, from Evan Davies ('Myfyr Morganwg') to J.H. Davies, New York, discussing druidism, together with a fragment of another letter in the hand of Evan Davies, possibly sent to the same recipient (ff. 3-6).

Gohebiaeth ynglŷn â Colofn Pobl Ieuainc y Tyst

  • NLW MS 14027D.
  • File
  • 1924

Gohebiaeth, Mawrth-Mai 1924, rhwng Beriah Gwynfe Evans a Iorwerth C. Peate yn amlygu ffrae rhyngddynt ynglŷn â golygu Colofn Bobl Ieuainc yn y Tyst. = Correspondence, March-May 1924, between Beriah Gwynfe Evans and Iorwerth C. Peate revealing a quarrel between them regarding the editing of a youth column in the Tyst.
Ymddiswyddodd Peate fel is-olygydd y golofn ar ôl i Evans, y golygydd, wrthod cyhoeddi darn ganddo yn beirniadu adolygiad (yn y Tyst, 6 Mawrth 1924, Atodlen Llen, t. i) o act gyntaf Blodeuwedd, drama Saunders Lewis (a gyhoeddwyd yn y Llenor, 2 (1924), 231-244). Cyhoeddwyd eglurhad gan Peate o'r digwyddiadau (ff. 14-17) yn Baner ac Amserau Cymru, 5 Mehefin 1924, t. 5. Ceir fersiwn arall o'r eglurhad ar ff. 20-34. Ceir hefyd lythyr, 5 Mehefin 1924, i Evans oddiwrth H. M. Hughes, awdur yr adolygiad gwreiddiol (f. 35). = Peate resigned as sub-editor of the column after Evans, the editor, refused to print a piece by him criticizing a review (in the Tyst, 6 March 1924, Literature Supplement, p. i) of the first act of Saunders Lewis' play Blodeuwedd (as published in Llenor, 2 (1924), 231-244). Peate's explanation of events (ff. 14-17) was published in Baner ac Amserau Cymru, 5 June 1924, p. 5. Another version of the explanation is ff. 20-34. There is also a letter, 5 June 1924, to Evans from H. M. Hughes, author of the initial review (f. 35).

Peate, Iorwerth Cyfeiliog, 1901-1982

Halsingod

  • NLW MS 14579A.
  • File
  • 1730-1733

Casgliad o naw deg dau o halsingod o ardal Llandysul, Dyffryn Teifi, wedi eu copïo gan John Evan rhwng 1730 a 1733. Cyfansoddwyd y mwyafrif o'r halsingod rhwng 1654 a 1722 gydag ychydig o enghreifftiau cyfoes ar ddiwedd y gyfrol. = A collection of ninety-two carols of a religious or moral nature ('halsingod') from the Llandysul, Teifi Valley, area, transcribed by John Evan between 1730 and 1733. The majority of the poems were composed between 1654 and 1722 with a few contemporary examples included at the end of the volume.
Priodolir y cerddi i'r awduron canlynol: David Davies [?ficer Bridell, sir Benfro], James Richard, David Lewis [?Llanllawddog], Sampson Lloyd, Evan Griffith, Syr John Owen, David Jones, David Evanes [sic], John Hughes, John Evan, a'r 'hen Glark Einion' (ceir cyfeiriadau at rai o'r unigolion hyn, ynghyd â rhestr o halsingod eraill a gyfansoddwyd ganddynt, yn Geraint Bowen, 'Yr Halsingod', Transactions of the Honourable Society of Cymmrodorion, (1945), 83-108). = The poems are attributed to the following authors: David Davies [?vicar of Bridell, Pembrokeshire], James Richard, David Lewis [?Llanllawddog], Sampson Lloyd, Evan Griffith, Sir John Owen, David Jones, David Evanes [sic], John Hughes, John Evan, and 'yr hen Glark Einion' (references to some of these individuals, together with a list of other 'halsingod' composed by them, are in Geraint Bowen, 'Yr Halsingod', Transactions of the Honourable Society of Cymmrodorion, (1945), 83-108).

Evan, John, fl. 1730-1733.

Hanes Cymry Birmingham

  • NLW MS 14340B.
  • File
  • 1905-1933

Llyfr nodiadau, 1905-1933, y Parch. J. Roberts-Evans, Birmingham, yn cynnwys nifer o ysgrifau yn ymwneud a hanes y Cymry, ac yn benodol y Methodistiaid Calfinaidd, yn ardal Birmingham. = Notebook, 1905-1933, of the Rev. J. Roberts-Evans, Birmingham, containing various texts relating to the history of the Welsh, in particular the Calvinistic Methodist causes, in the Birmingham area.
Mae'r gyfrol yn cynnwys adysgrif, [1906], o hanes y Methodistiaid Calfinaidd Cymreig ym Mirmingham gan Evan Thomas, Handsworth (gweler NLW MS 18151A am y llawysgrif gwreiddiol) (ff. 1-92, rectos yn unig); darlith gan J. Roberts-Evans, 1906, ar y pwnc 'Birmingham Cymreig o 1800 i 1850' (ff. 5 verso-40 verso, versos yn unig); ac adysgrifau, [?1920au], o gofnodion cyfarfodydd Dosbarth y Trefi Seisnig o Gyfarfod Misol Trefaldwyn Isaf, 1885-1915 (ff. 41 verso-58 verso, versos yn unig). Ceir hefyd ddeunydd yn ymwneud â Dr John Birt Davies, [c. 1905] (tu mewn i'r clawr blaen), Humphrey Lloyd, Bala, 1905 (f. 106 verso, tu mewn i'r clawr cefn), a'r Methodistiaid Calfinaidd yn Walsall, 1926-1933 (ff. 58 verso-63 verso, versos yn unig). = The volume contains a transcript, [1906], of a history of the Welsh Calvinistic Methodists in Birmingham by Evan Thomas, Handsworth (see NLW MS 18151A for the original manuscript) (ff. 1-92, rectos only); a lecture by J. Roberts-Evans, 1906, entitled 'Birmingham Cymreig o 1800 i 1850' (ff. 5 verso-40 verso, versos only); and transcripts, [?1920s], of minutes of meetings of the English Towns District of the Lower Montgomeryshire Presbytery, 1885-1915 (ff. 41 verso-58 verso, versos only). Also included is material relating to Dr John Birt Davies, [c. 1905] (inside front cover), Humphrey Lloyd, Bala, 1905 (f. 106 verso, inside back cover), and the Calvinistic Methodists in Walsall, 1926-1933 (ff. 58 verso-63 verso, versos only).

Roberts-Evans, J. (John), d. 1939.

Hanes yr achos Methodistaidd yn Pendref

  • NLW MS 16346C.
  • File
  • 1913

Llawysgrif 'Hanes yr achos Methodistaidd yn Pendref' gan R[obert] C[adwaladr] Evans, wedi ei ysgrifennu ar gyfer Eisteddfod y Groglith, Dolgellau, 1913, o dan y ffug-enw 'Un Mewn Brys'. = A manuscript history of the Methodist cause in Pendref, Dolgellau, written by R[obert] C[adwaladr] Evans and submitted at Dolgellau Eisteddfod, 1913, under the pseudonym 'Un Mewn Brys'.
Mae'r llawysgrif yn adrodd hanes cynnar Methodistiaeth yn Nolgellau, sir Feirionnydd (ff. 1-3), a hanes yr Ysgol Sul a chapel a sefydlwyd ym 1887 ym Mhendref fel cangen o Gapel Salem (ff. 4-52). Bu'r awdur yn athro yn yr Ysgol Sul ers 1898. = The manuscript relates the early history of Methodism in Dolgellau, Merionethshire (ff. 1-3), and the history of the Sunday School and chapel established in 1887 at Pendref as a branch of Capel Salem (ff. 4-52). The author became a teacher at the school in 1898.

Evans, R. C. (Robert Cadwaladr), -1922.

Llawlyfr cyfarwyddiadol i ganu Penillion

  • NLW MS 16595C
  • File
  • [?1890au]

Adysgrif, [?1890au], gan John Williams (Wyr yr Eos), o'r traethawd 'Llawlyfr Cyfarwyddiadau i ganu Penillion ac Awdlau gyda'r Tannau' a ysgrifennwyd yn y 1870au gan ei daid John Williams (Eos Môn). = A transcript, [?1890s], by John Williams (Wyr yr Eos), of an essay on penillion singing, 'Llawlyfr Cyfarwyddiadau i ganu Penillion ac Awdlau gyda'r Tannau', written in the 1870s by his grandfather John Williams (Eos Môn).
Cynhwysir hefyd lythyr, 22 Medi 1955, gan y rhoddwr, yn disgrifio hanes y llawysgrif (f. i). = Also included is a covering letter, 22 September 1955, from the donor, describing the history of the manuscript (f. i).

Wyr yr Eos, 1870-1929

Llawysgrif Mostyn Talacre

  • NLW MS 21582E.
  • File
  • [17 gan., canol]

Llawysgrif, [17 gan., canol], yn ôl pob tebyg yn llaw William Maurice, Llansilin, yn cynnwys barddoniaeth gaeth Gymraeg, cywyddau gan mwyaf, o waith o leiaf chwech ar hugain o feirdd. = A manuscript, [mid-17 cent.], probably in the hand of William Maurice, Llansilin, containing Welsh strict-metre poetry, mostly cywyddau, by at least twenty-six poets.
Priodolir y cerddi i'r beirdd canlynol: Tho[mas] Prys (ff. 1, 8-9), Y Meister Sion Tudur (f. 1 recto-verso), Sr. Gruffydd Owen (ff. 1 verso-2 verso, 5 verso-6 verso, 10 recto-verso, 24 verso-25), y Bedo Brwynllys (ff. 2 verso-3), Bedo Aryrddrem (ff. 3, 21 verso, 26), Huw Arwystli (ff. 3 recto-verso, 26-27), Rys Cain (f. 4 recto-verso), Morys Dwyfech (ff. 5 recto-verso, 25-26), Sion Phylip (ff. 6 verso-7), Sr Dafydd Owain (ff. 7 verso-8), W[illia]m llŷn (ff. 9 recto-verso, 12 verso-13), Sr Phylip Emlyn (ff. 10 verso-11), Ifan Dyfi (ff. 11-12), Dafydd ap Gwilim (ff. 12 recto-verso, 16, 17 verso-18, 20-21, 27 recto-verso, 28-29 verso, 30 verso), Sion Cain (ff. 13 verso-14), y Meistr Hughe Machno (ff. 14-15), Einion ab Gwalchmai (f. 15 verso), Sion Mowddwy (f. 16 verso), Tudur Aled (f. 17 recto-verso), Dafydd ap Edmwnt (ff. 18 verso-19), Dafydd Nanmor (f. 19 recto-verso), Gwillim tew brydydd (ff. 19 verso-20), Lewis Môn (f. 21), William Cynwal (ff. 21 verso-23, 24), 'Mr Roberts or tu hwnt ir môr' [Dr Gruffydd Robert, Milan] (ff. 23 verso-24) a Simwnt Vychan (ff. 27 verso-28, 30). Mae ambell i gerdd yn ddienw (ff. 4 verso-5, 7 recto-verso, 16, 18 recto-verso, 22 recto-verso). Mae yna nodiadau o ramadeg barddol, yn trafod yr englyn unodl union a'r englyn unodl cyrch, ar f. 30. Ceir nodiadau yma ac acw, mewn llaw o'r ddeunawfed ganrif, yn awgrymu dyddiadau blodeuo'r beirdd (e.e. f. 3: '1500 medd Thomas Richards'); daw y rhain o restr yn Thomas Richards, Antiquae Linguae Britannicae Thesaurus... (Bryste, 1753). = The poems are attributed to the following: Tho[mas] Prys (ff. 1, 8-9), Y Meister Sion Tudur (f. 1 recto-verso), Sr. Gruffydd Owen (ff. 1 verso-2 verso, 5 verso-6 verso, 10 recto-verso, 24 verso-25), y Bedo Brwynllys (ff. 2 verso-3), Bedo Aryrddrem (ff. 3, 21 verso, 26), Huw Arwystli (ff. 3 recto-verso, 26-27), Rys Cain (f. 4 recto-verso), Morys Dwyfech (ff. 5 recto-verso, 25-26), Sion Phylip (ff. 6 verso-7), Sr Dafydd Owain (ff. 7 verso-8), W[illia]m llŷn (ff. 9 recto-verso, 12 verso-13), Sr Phylip Emlyn (ff. 10 verso-11), Ifan Dyfi (ff. 11-12), Dafydd ap Gwilim (ff. 12 recto-verso, 16, 17 verso-18, 20-21, 27 recto-verso, 28-29 verso, 30 verso), Sion Cain (ff. 13 verso-14), y Meistr Hughe Machno (ff. 14-15), Einion ab Gwalchmai (f. 15 verso), Sion Mowddwy (f. 16 verso), Tudur Aled (f. 17 recto-verso), Dafydd ap Edmwnt (ff. 18 verso-19), Dafydd Nanmor (f. 19 recto-verso), Gwillim tew brydydd (ff. 19 verso-20), Lewis Môn (f. 21), William Cynwal (ff. 21 verso-23, 24), 'Mr Roberts or tu hwnt ir môr' [Dr Gruffydd Robert, Milan] (ff. 23 verso-24) and Simwnt Vychan (ff. 27 verso-28, 30). A few further poems are anonymous (ff. 4 verso-5, 7 recto-verso, 16, 18 recto-verso, 22 recto-verso). There are notes from a bardic grammar, discussing the 'englyn unodl union' and the 'englyn unodl cyrch', on f. 30. Notes added here and there, in an eighteenth-century hand, give suggested floruit dates for the poets (e.g. f. 3: '1500 medd Thomas Richards'); these are taken from a list in Thomas Richards, Antiquae Linguae Britannicae Thesaurus... (Bristol, 1753).

Maurice, William, -approximately 1680

Llawysgrifau cerddorol Llanofer,

  • NLW MS 15168D.
  • File
  • [1830x1871].

Llawysgrifau cerddorol yn tarddu o blas Llanofer, [1830x1871], yn cynnwys yn bennaf alawon gwerin, rhai gyda geiriau. Cofnodwyd rhai yn llaw Augusta Hall, Arglwyddes Llanofer (ff. 8-13), ac yn eu plith ceir alawon a gyhoeddwyd yng nghyfrol Maria Jane Williams, Ancient and National Airs of Gwent and Morganwg (Llandovery, 1844). = Music manuscripts originating from Llanover, [1830x1871], containing mainly folk tunes, some with words. Some are in the hand of Augusta Hall, Lady Llanover (ff. 8-13), and include tunes which were published in Maria Jane Williams, Ancient and National Airs of Gwent and Morganwg (Llandovery, 1844).
Nodir geiriau'r gân 'Agoriad y wawr' (f. 12 verso) yn llaw Thomas Price ('Carnhuanawc'). = The words of 'Agoriad y wawr' (f. 12 verso) are in the hand of Thomas Price ('Carnhuanawc').

Results 1 to 20 of 32