Identity area
Type of entity
Authorized form of name
Parallel form(s) of name
Standardized form(s) of name according to other rules
Other form(s) of name
Identifiers for corporate bodies
Description area
Dates of existence
History
Codwyd y syniad o greu bywgraffiadur Cymreig ymhlith Anrhydeddus Gymdeithas y Cymmrodorion yn y blynyddoedd cyn yr ail ryfel byd. Gwelwyd angen am waith newydd, annibynnol, i gynnwys manylion bywgraffyddol am Gymry blaengar er defnydd ysgolorion, llenorion ac yn wir pawb a oedd â diddordeb. Credodd y Cymmrodorion yn gryf y dylai'r bywgraffiadur newydd fod ar gael i bawb, yn gyfoethog ynteu'n dlawd, yn unigolion neu'n sefydliadau, felly cyfyngwyd maint y gwaith cyhoeddedig i un gyfrol. Y bwriad gwreiddiol oedd i gyllido'r prosiect gyda tanysgrifiadau, ond cyn hir bu raid i'r Gymdeithas gyfrannu ei harian ei hun ato, ac ymhen amser gofynnwyd am gymorth gan yr aelodau, ac wedyn gan awdurdodau lleol, y Pilgrim Trust, a llawer iawn o danysgrifwyr preifat.
Dechreuwyd gweithio ar y bywgraffiadur yn y 1930au, gyda'r Athro R. T. Jenkins (1881-1969) yn olygydd a'r Athro J. E. Lloyd (1861-1947) yn olygydd ymgynghorol. Cyhoeddwyd y Bywgraffiadur Cymreig hyd 1940 ym 1953, a dilynodd atodiad ym 1970 yn cynnwys cofnodion am y sawl a fu farw rhwng 1940 a 1951. O'r dechrau, cynhyrchwyd fersiynau Cymraeg a Saesneg ar wahân.
Golygydd yr ail atodiad, sef y Bywgraffiadur Cymreig 1951-1970, oedd E. D. Jones (1903-87), a oedd wedi gweithio gyda R. T. Jenkins ar yr atodiad cyntaf, ac wedi cwblhau'r golygu ar ôl i Jenkins farw. Yn yr un modd, ac yntau wedi casglu'r rhan fwyaf o'r cofnodion a golygu llawer ohonynt ar gyfer yr ail atodiad, bu farw cyn gorffen, ac fe gwblhawyd y gyfrol gan y Dr Brynley F. Roberts (1931- ), Llyfrgellydd Llyfrgell Genedlaethol Cymru, a gafodd gyfle i fynd ati o ddifri wedi iddo ymddeol ym 1994. Cyhoeddwyd y Bywgraffiadur Cymreig 1951-1970 ym 1997, â'r gwaith ar y gyfrol nesaf yn mynd yn ei flaen yn barod o dan olygyddiaeth y Dr Roberts.