Dangos 57876 canlyniad

Cychwynnwyd y Capel gan aelodau o Jerusalem, Ton Pentre, Ystrad Rhondda, yn 1875. Cynhaliwyd y cyfarfod agoriadol i Gapel Nazareth ar 14 Gorffennaf 1878. Sefydlwyd yr Ysgol Sul gan ddwy Eglwys sef Jerusalem, Ton Pentre, a Bethlehem, Treorci. Bu William Mabon Abraham (1842-1922), aelod seneddol a llywydd cyntaf Ffederasiwn Glowyr De Cymru, yn flaenor yn y Capel. Dymchwelwyd y capel cyn 1997.

Adeiladwyd Eglwys Nazareth, Aberdâr, yn 1860. Cynhaliwyd y gwasanaeth olaf yn 1964 pan unwyd Nazareth ag Eglwys Bethania, Aberdâr.

Ffurfiwyd Cymdeithas Gelfyddyd Llyfrgell Genedlaethol Cymru c. 1965 a daeth i ben yn 1990.

Sefydlwyd Swyddfa Ganolog Eisteddfod Genedlaethol Cymru yn 1978 i baratoi gwaith ar gyfer yr Eisteddfod, yr ŵyl ddiwylliannol flynyddol a gynhelir mewn lleoliad gwahanol bob blwyddyn. Dyma brif ddigwyddiad diwylliannol Cymru, gyda'i gwreiddiau yn y canol oesoedd: fe'i hadferwyd yn y 18fed ganrif fel gŵyl gystadleuol flynyddol o gerddoriaeth, llenyddiaeth a'r celfyddydau sydd yn meithrin yr iaith Gymraeg. Pwyllgor gwaith yr Eisteddfod yw y Cyngor, sydd yn gyfrifol am ddewis y lleoliad a chynnwys pob cyfarfod; mae'r Swyddfa Ganolog yn gweithredu yn gefn i'r Cyngor.

Roedd Jonathan Rees (Nathan Wyn, 1841-1905), yn fardd ac yn ysgrifwr oedd yn gweithio fel swyddog pwll glo yn Ystrad Rhondda, sir Forgannwg. Enillodd bri fel bardd, gan ennill chwe gwobr yn Eisteddfod Lerpwl yn 1900. Cyfrannodd gerddi i amryw gyfnodolyn a chyhoeddodd Caniadau Nathan Wyn (Treherbert, 1881). Ei frawd ieuengaf oedd y Parch. Evan Rees (Dyfed, 1850-1923).

Credid mai gŵr o'r enw Dafydd Jones ddechreuodd yr achos ym Mynydd y Fflint ym 1801 ac ef a gychwynnodd yr Ysgol Sul yn ei gartref, Waen Isaf. Rhoddwyd tir i'r achos gan fonheddwr lleol, Edward Lewis, Bryn Edwyn, ac agorwyd y capel gan John Elias rhywbryd rhwng 1824 ac 1826. Ymestynnwyd ac atgyweiriwyd y capel ym 1859 ac adnewyddwyd yr adeilad ymhellach ym 1882.