Showing 150 results

Ymhlith y gohebwyr amlycaf mae J. E. Daniel (3), W. Ll. Davies (7), T. Charles Edwards (7), D. Simon Evans (9), E. Lewis Evans (10), E. Vincent Evans (5), Gwynfor Evans (3) a Robert Evans ('Cybi').

Llythyrau, 1915-1977, at Elizabeth Williams, nifer yn ymwneud â G. J. Williams a chyhoeddi ei waith; capel Bethesda'r Fro; dyfodol yr iaith Gymraeg; Undeb Cymru Fydd a Phlaid Cymru. Ymhlith y gohebwyr amlycaf mae Glyn Ashton, Rachel Bromwich (2), D. Simon Evans (4), Aneirin Talfan Davies, Cassie Davies, Rachel Ellenborough (21, ynghyd â pheth o'i gwaith dan yr enw Rachel Law, a gwybodaeth yngŷn ag achau'r teulu (Iolo Morganwg)), Gwynfor Evans (2), Raymond Gower, Bedwyr Lewis Jones (2), Bobi Jones (2), D. Gwenallt Jones (3; ac 1 oddi wrth Nel Gwenallt ar farwolaeth ei gŵr), E. D. Jones (6), Ceri Lewis, Saunders Lewis (3; un oddi wrtho at ei wraig, Margaret, pan oedd yn y carchar; a 3 oddi wrth Margaret at Elizabeth Williams; ac 1 llythyr, 1931, at Saunders Lewis oddi wrth J. Alun Pugh), Timothy Lewis (2), T. J. Morgan, Rhys Nicholas, Iorwerth Peate, Eurys Rowlands, R. J. Thomas (6), a D. J. Williams (6).

Ymhlith y gohebwyr amlycaf mae Syr Idris Foster (3), Francis Gourvil, Richard Griffith ('Carneddog') (2), R. Geraint Gruffydd (3), W. J. Gruffydd (2) a D. B. Hague (4).

Ymhlith y gohebwyr amlycaf mae R. Williams Parry (65, gan gynnwys teipysgrif o'r soned 'Y Dieithryn (John Saunders Lewis)', ac un cerdyn post, 1951, at Saunders Lewis), Syr Thomas Parry (25), Syr T.H. Parry-Williams (7), Ffransis G. Payne (20), Iorwerth C. Peate (17), a W. W. Price (7, un at R. T. Jenkins).

Llawysgrif 'Cywyddau'r Ychwanegiad at Waith Dafydd ap Gwilym' gan G. J. Williams (gw. Y Beirniad, VIII, 1919); ynghyd â chyfieithiad Saesneg o'r erthygl a pheth deunydd perthynol.

Darlithoedd ac erthyglau'n ymwneud â hanes llenyddiaeth Gymraeg. Yn eu plith ceir y canlynol: 'Llenyddiaeth Gymraeg yn yr Ail Ganrif ar Bymtheg', 'Y Ddeunawfed Ganrif', 'Llenyddiaeth Cymru yn y Bedwaredd Ganrif ar Bymtheg', 'Rhyddiaith y Bedwaredd Ganrif ar Bymtheg', 'Yr Adfywiad Llenyddol yn y Ddeunawfed Ganrif', 'Traddodiad Llenyddol Sir Ddinbych', 'Traddodiadau Llenyddol Sir Aberteifi', 'Traddodiad Cymraeg Gwent', 'Y Ddysg Farddol a'r Dadeni Cymraeg yn yr 16G', 'Dafydd ap Gwilym', 'Telynegwyr y Bedwaredd Ganrif ar Bymtheg', 'Yr Anterliwt Cymraeg II', 'Beirniadaeth Lenyddol', 'Llyfrau Prin', 'Diwylliant Cymreig', a 'Cyhoeddi Llyfrau'.

Yn eu plith ceir rhai'n ymwneud â sefydlu Plaid Genedlaethol Cymru. Yn ogystal â'r llythyrau, ceir copi teipysgrif o 'Cywydd Marwnad T. Gwynn Jones' gan, ac wedi ei arwyddo gan, Saunders Lewis; a 'Golygfa Mewn Caffe neu, Y Terfyn yng Nghymru', gan ac yn llaw Saunders Lewis. Hefyd, ceir un llythyr, dyddiedig 1931, at Saunders Lewis.

Llawysgrifau darlithoedd yn bennaf, yn ymwneud â beirdd a barddoniaeth Morgannwg, gan gynnwys 'Beirdd Morgannwg', 'Beirdd a Barddoniaeth Morgannwg', 'The Welsh Bards and the Homes of the Gentry in the Vale of Glamorgan', 'Y Beirdd Cymraeg ac Abaty Margam' (ynghyd â fersiwn Saesneg), a 'Cerddi i Biwritaniaid Gwent a Morgannwg'.

Nodiadau amrywiol ar yr Hengerdd a'r Trioedd yn bennaf.

Llawysgrif yn cynnwys casgliad o gyfieithiadau Saesneg, [?1839]-1876, gan, ac yn llaw, Mary Catherine Llewelyn, gwraig y Parch. R. Pendrill Llewelyn, ficer Llangynwyd, Morgannwg, 1841-1891, o farddoniaeth gan Lewis Glyn Cothi, William Hopkin, Llangynwyd, a Thaliesin; ynghyd â chyfieithiadau o gerddi eraill a gyhoeddwyd yn y Myvyrian Archaiology, ac emynau gan William Williams, Pantycelyn. Ceir hefyd torion yn cynnwys cerddi Cymraeg, gyda chyfieithiadau Saesneg, a godwyd o The Cambrian, Central Glamorgan Gazette, y Western Mail a Notes and Queries.

Llawysgrif darlith yn dwyn y teitl 'Mudiadau llenyddol, crefyddol, eisteddfodol a chymdeithasol yng Nghymru o'r fl. 1790-1820', ynghyd â nodiadau perthynol.

Llyfr nodiadau yn cynnwys englynion a cherddi rhydd gan Rhys Jones, Blaenau, David Evans, Rhagat, John Pritchard o'r Garth, Dewi Wnion (David Thomas), William Jones, Cefn Creuan Isaf, a Jonathan Hughes, 'Y Deuddeg Arwydd', 'Nodau y Planedau, y Tremiadau', a chyfrifon ariannol. Roedd y gyfrol yn eiddo ar un adeg i Hugh Lloyd, 'Rose and Crown', Goswell Street, Llundain, ac i Evan Lloyd, 1 Mawrth 1836.

Llyfr nodiadau yn cynnwys traethawd ar gerddoriaeth a gweithiau diwinyddol, a cherddi rhydd. Roedd y gyfrol yn eiddo i Matthew Thomas yn 1837.

Llyfr nodiadau yn cynnwys carolau, cerddi rhydd a 'Gramadeg Cerddoriaeth'; ynghyd â thraethawd diwinyddol. Roedd y gyfrol yn eiddo i Joseph Thomas yn 1845.

Llawysgrif yn cynnwys cerddi rhydd gan Evan Griffiths, T. Thomas, Huw Morus, John Jenkins, Evan Thomas Rees a Francis Thomas. Roedd y gyfrol yn eiddo i John Jones, Pantmochbach, Llandysul, Ceredigion, yn 1817, ac i Sylvanus Jones, Criborfach, Llandysul, yn 1847.

Papurau'r Athro Griffith John Williams (1892-1963), Athro'r Gymraeg, Coleg Prifysgol Cymru, Caerdydd. Yn eu plith ceir ei ohebiaeth, 1911-1962, papurau personol, 1868-1963, cyhoeddiadau a phapurau ymchwil, [1911x1979], ynghyd â chasgliad bach o lawysgrifau a gasglwyd ganddo, [16 gan., hwyr]-[?1939]. Ceir hefyd grŵp bach o bapurau ei wraig, Elizabeth, 1875-1978.

Torion papur amrywiol, 1934-1978, y mwyafrif yn cynnwys cyfeiriadau at genedlaetholdeb, addysg Gymraeg, a chrefydd a diwylliant Cymru. Ymddengys mai torion a grynhowyd gan Elizabeth Williams yw'r rhain, ac yn eu plith mae erthyglau ganddi hi a G. J. Williams ar yr iaith Gymraeg. Ceir hefyd nodiadau ar ddiwylliant, crefydd ac iaith, nifer gan ac yn llaw Elizabeth Williams.

Mân bapurau gan fwyaf, yn cynnwys nodiadau amrywiol gan, neu'n ymwneud mewn rhyw fodd ag Elizabeth Williams.

Papurau'n ymwneud â ffurfio cronfa i waddoli Darlith Goffa G. J. Williams; ynghyd â nifer o deyrngedau ac ysgrifau coffa.

Cofnodion, gohebiaeth a phapurau amrywiol, 1942-1945, perthynol i Undeb Cymru Fydd, a chysylltiad Elizabeth Williams â'r Undeb. Yn eu plith ceir nodiadau a darlith ar yr Undeb yn llaw G. J. Williams. Ceir hefyd ychydig bapurau, 1957 ac 1963, yn ymwneud ag ymgyrchoedd Cwm Tryweryn a Chlywedog; gohebiaeth, 1967-1969, yn ymwneud â chyflwr capel Bethesda'r Fro; llythyrau, 1972-1974, at Elizabeth Williams yn ymwneud â Chymdeithas Tai Gwynedd; a llyfr ysgrifennu, 1931-1935, yn cynnwys 'Adroddiad o waith Merched Gwaelod-y-Garth yn ystod diweithdra y tri-degau', yn cwiltio, nyddu, gweu, etc.