Showing 669 results

Dros ddau gant o straeon digri a ffraeth o ardal Tanygrisiau, Blaenau Ffestiniog, sy'n cyfeirio'n bennaf at fywyd y chwarel. Ceir hefyd sawl braslun, rhai ohonynt gan J. Kelt Edwards. = Over two hundred anecdotes and witticisms from the Tanygrisiau district, Blaenau Ffestiniog, mainly relating to quarry life. A number of sketches are also included, a few of which are by J. Kelt Edwards.
Ymddengys fel pe rhai dalennau wedi'u anodu yn llaw plentyn. = Some folios appear to be annotated in a child's hand.

Nodiadau teipysgrif, 1936, 1951 a 1955, gan William R. Roberts, yn adrodd hanes Eglwys Annibynnol Bethania, Bethesda, sir Gaernarfon. = Typescript notes, 1936, 1951 and 1955, by William R. Roberts, relating the history of Bethania Independent Church in Bethesda, Caernarvonshire.
Ceir ynddynt hanes yr Eglwys o 1884 i 1936 (ff. 1-14), gydag ychwanegiadau ar gyfer 1936-1951 (ff. 15-19) a 1952-1954 (ff. 20-23), ynghyd â rhestr swyddogion (ff. 24-26). = They comprise a history of the Church from 1884 to 1936 (ff. 1-14), with additions for 1936-1951 (ff. 15-19) and 1952-1954 (ff. 20-23), together with a list of officials (ff. 24-26).

Llawysgrif 'Hanes yr achos Methodistaidd yn Pendref' gan R[obert] C[adwaladr] Evans, wedi ei ysgrifennu ar gyfer Eisteddfod y Groglith, Dolgellau, 1913, o dan y ffug-enw 'Un Mewn Brys'. = A manuscript history of the Methodist cause in Pendref, Dolgellau, written by R[obert] C[adwaladr] Evans and submitted at Dolgellau Eisteddfod, 1913, under the pseudonym 'Un Mewn Brys'.
Mae'r llawysgrif yn adrodd hanes cynnar Methodistiaeth yn Nolgellau, sir Feirionnydd (ff. 1-3), a hanes yr Ysgol Sul a chapel a sefydlwyd ym 1887 ym Mhendref fel cangen o Gapel Salem (ff. 4-52). Bu'r awdur yn athro yn yr Ysgol Sul ers 1898. = The manuscript relates the early history of Methodism in Dolgellau, Merionethshire (ff. 1-3), and the history of the Sunday School and chapel established in 1887 at Pendref as a branch of Capel Salem (ff. 4-52). The author became a teacher at the school in 1898.

Teipysgif o draethawd gan Thomas Williams, Tal-y-bont, Sir Frycheiniog, 1959, yn olrhain hanes y pentref, wedi ei gyflwyno ar gyfer cystaleuaeth mewn eisteddfod yn y pentref ym 1881, ynghyd â chyfrol yn olrhain hanes ei deulu gan Thomas Williams. Cedwir y fersiwn gwreiddiol o'r traethawd yn y Llyfrgell (NLW MS 16675).

Tabl, [dyfrnod 1872], gan 'Cadfan', yn dwyn y teitl 'Hanes Tai Rhosgadfan', a gyflwynwyd mewn cystadleuaeth mewn Eisteddfod y Plant, 17 Gorffennaf 1880 = A table, [watermark 1872], by 'Cadfan', bearing the title 'Hanes Tai Rhosgadfan', submitted in a competition in a children's eisteddfod, 17 July 1880.
Cynhwysa'r tabl enwau tai, ystyron yr enwau, enwau'r adeiladwyr, dyddiad codi'r adeilad, oedran y tŷ ym 1880, ac enw'r penteulu y flwyddyn honno = The table includes names of houses, the meanings of the names, the names of the builders, dates of construction, the age of the house in 1880, and the name of the head of the household in that year.

Copi ffotostat o doriad o'r Pacific Tribune (1 Mawrth 1978), sef hanes marwolaeth Rees Brongwyn Williams (1891-1978) o Ilwaco, Pacific County, Washington, ynghyd â nodiadau ar hanes ei deulu a ymfudodd i'r Amerig o ardal Cwmtudu, Ceredigion, yn ystod ail hanner y ganrif ddiwethaf. = Photocopy of a cutting from the Pacific Tribune (1 March 1978), concerning the death of Rees Brongwyn Williams (1891-1978) of Ilwaco, Pacific County, Washington, together with notes on the history of his family who emigrated to America from the Cwmtudu area, Ceredigion, during the second half of the last century.

Hanes Eglwys Bethel (B), Rhosybol, 1841-2002, Eglwys Sardis, Dulas, (dathlu canmlwyddiant a hanner, 1983) gan y rhoddwr; ac Eglwys Bethania, Llaneilian (allan o'r Greal).

Hanes Eglwys Fethodistaidd (Wesla) Seion, Pwllheli gan W. Arvon Roberts, 2012.

Nodiadau teipysgrif, 1953, gan y Parch. T. Ellis Jones, ar 'Braslun o hanes Eglwys Crist sydd yn cwrdd yn Noddfa Llanbedr Pont Steffan', anerchiad gan B. T. Lewis ar 26 Hydref 1948, ar achlysur hanner canmlwyddiant sefydlu'r capel (ff. 1-10), a ddilynwyd gan nodiadau ychwanegol gan T. Ellis Jones, 2 Ebrill 1953 (ff. 10-14), a [1955] (f. 15). Cynhwysir hefyd gopi serocs o'r nodiadau, gyda chywiriadau yn llaw T. Ellis Jones (ff. 16-25, 30-35), a fersiwn diwygiedig, [1990au cynnar], mewn teipysgrif, o'i nodiadau ychwanegol (ff. 26-29). = Typescript notes, 1953, by the Rev. T. Ellis Jones, on 'Braslun o hanes Eglwys Crist sydd yn cwrdd yn Noddfa Llanbedr Pont Steffan', an address given by B. T. Lewis on 26 October 1948, to note the Golden Jubilee of Noddfa Chapel, Lampeter (ff. 1-10), followed by additional notes by T. Ellis Jones, 2 April 1953 (ff. 10-14), and [1955] (f. 15). Also included is a xerox copy of the notes, with manuscript corrections by T. Ellis Jones (ff. 16-25, 30-35), and a revised version, [early 1990s], in typescript, of his additional notes (ff. 26-29).
Cyhoeddwyd rhannau o'r teipysgrifau yn Canmlwyddiant Noddfa'r Bedyddwyr Llanbedr Pont Steffan 1897-1997, gol. gan W. J. Gruffydd ([Llanbedr Pont Steffan], [1997]). = Parts of the typescripts were published in Canmlwyddiant Noddfa'r Bedyddwyr Llanbedr Pont Steffan 1897-1997, ed. by W. J. Gruffydd ([Lampeter], [1997]).

Llyfr nodiadau, 1905-1933, y Parch. J. Roberts-Evans, Birmingham, yn cynnwys nifer o ysgrifau yn ymwneud a hanes y Cymry, ac yn benodol y Methodistiaid Calfinaidd, yn ardal Birmingham. = Notebook, 1905-1933, of the Rev. J. Roberts-Evans, Birmingham, containing various texts relating to the history of the Welsh, in particular the Calvinistic Methodist causes, in the Birmingham area.
Mae'r gyfrol yn cynnwys adysgrif, [1906], o hanes y Methodistiaid Calfinaidd Cymreig ym Mirmingham gan Evan Thomas, Handsworth (gweler NLW MS 18151A am y llawysgrif gwreiddiol) (ff. 1-92, rectos yn unig); darlith gan J. Roberts-Evans, 1906, ar y pwnc 'Birmingham Cymreig o 1800 i 1850' (ff. 5 verso-40 verso, versos yn unig); ac adysgrifau, [?1920au], o gofnodion cyfarfodydd Dosbarth y Trefi Seisnig o Gyfarfod Misol Trefaldwyn Isaf, 1885-1915 (ff. 41 verso-58 verso, versos yn unig). Ceir hefyd ddeunydd yn ymwneud â Dr John Birt Davies, [c. 1905] (tu mewn i'r clawr blaen), Humphrey Lloyd, Bala, 1905 (f. 106 verso, tu mewn i'r clawr cefn), a'r Methodistiaid Calfinaidd yn Walsall, 1926-1933 (ff. 58 verso-63 verso, versos yn unig). = The volume contains a transcript, [1906], of a history of the Welsh Calvinistic Methodists in Birmingham by Evan Thomas, Handsworth (see NLW MS 18151A for the original manuscript) (ff. 1-92, rectos only); a lecture by J. Roberts-Evans, 1906, entitled 'Birmingham Cymreig o 1800 i 1850' (ff. 5 verso-40 verso, versos only); and transcripts, [?1920s], of minutes of meetings of the English Towns District of the Lower Montgomeryshire Presbytery, 1885-1915 (ff. 41 verso-58 verso, versos only). Also included is material relating to Dr John Birt Davies, [c. 1905] (inside front cover), Humphrey Lloyd, Bala, 1905 (f. 106 verso, inside back cover), and the Calvinistic Methodists in Walsall, 1926-1933 (ff. 58 verso-63 verso, versos only).

Traethawd ar hanes Cwm Manwledd, ger Llanidloes, sir Drefaldwyn, yn ystod y cyfnod 1843-1883. = An essay, in Welsh, on the history of Cwm Manwledd, near Llanidloes, Montgomeryshire, during the period 1843-1883.

Typescript copy of the history of Penrheol Independent Church, Llandeilo, by Edgar Jones.

Casgliad o naw deg dau o halsingod o ardal Llandysul, Dyffryn Teifi, wedi eu copïo gan John Evan rhwng 1730 a 1733. Cyfansoddwyd y mwyafrif o'r halsingod rhwng 1654 a 1722 gydag ychydig o enghreifftiau cyfoes ar ddiwedd y gyfrol. = A collection of ninety-two carols of a religious or moral nature ('halsingod') from the Llandysul, Teifi Valley, area, transcribed by John Evan between 1730 and 1733. The majority of the poems were composed between 1654 and 1722 with a few contemporary examples included at the end of the volume.
Priodolir y cerddi i'r awduron canlynol: David Davies [?ficer Bridell, sir Benfro], James Richard, David Lewis [?Llanllawddog], Sampson Lloyd, Evan Griffith, Syr John Owen, David Jones, David Evanes [sic], John Hughes, John Evan, a'r 'hen Glark Einion' (ceir cyfeiriadau at rai o'r unigolion hyn, ynghyd â rhestr o halsingod eraill a gyfansoddwyd ganddynt, yn Geraint Bowen, 'Yr Halsingod', Transactions of the Honourable Society of Cymmrodorion, (1945), 83-108). = The poems are attributed to the following authors: David Davies [?vicar of Bridell, Pembrokeshire], James Richard, David Lewis [?Llanllawddog], Sampson Lloyd, Evan Griffith, Sir John Owen, David Jones, David Evanes [sic], John Hughes, John Evan, and 'yr hen Glark Einion' (references to some of these individuals, together with a list of other 'halsingod' composed by them, are in Geraint Bowen, 'Yr Halsingod', Transactions of the Honourable Society of Cymmrodorion, (1945), 83-108).

Drafft, [1909], yn llaw T. Gwynn Jones o'i awdl 'Gwlad y Bryniau', awdl fuddugol Eisteddfod Genedlaethol 1909, Llundain. = A holograph draft, [1909], of 'Gwlad y Bryniau' by T. Gwynn Jones, the winning awdl at the 1909 National Eisteddfod in London.
Mae'r llawysgrif yn gyfrol gyfansawdd, gyda nifer fawr o ddalennau (ff. 2-6, 8, 10-22, 25, 27-29, 32, 34-35) wedi eu tynnu allan o lyfr poced (LlGC, Papurau Thomas Gwynn Jones D320 erbyn hyn) sydd yn cynnwys drafft cynharach o rannau o'r awdl. Mae'r gweddill yn ddalennau newydd yn cynnwys rhannau diwygiedig o'r gerdd (ff. 1, 7, 9, 23-24, 26, 30-31, 33, 36-44). Mae'r testun yn cynnwys nifer fawr o newidiadau a diddymiadau, ac yn y ffurf ddiwygiedig yma mae'n cyfateb yn agos iawn i'r fersiwn orffenedig (gw. LlGC, Eisteddfod Genedlaethol Cymru - Cyfansoddiadau a beirniadaethau 1909/1). Cyhoeddwyd yr awdl gyntaf yng Nghofnodion a Chyfansoddiadau Eisteddfod Genedlaethol 1909 (Llundain), gol. gan E. Vincent Evans (Llundain, 1910), tt. 25-36, a'i ail-argraffu yn T. Gwynn Jones, Detholiad o Ganiadau ([Y Drenewydd], 1926), tt. 20-44. = The manuscript is a composite volume, with many folios (ff. 2-6, 8, 10-22, 25, 27-29, 32, 34-35) being leaves removed from a pocket book (now NLW, Papurau Thomas Gwynn Jones D320) which contains an earlier draft of parts of the awdl. The remaining folios are new leaves containing revised sections of the poem (ff. 1, 7, 9, 23-24, 26, 30-31, 33, 36-44). The text contains many emendations and deletions and in this revised form corresponds very closely to the submitted version (see NLW, Eisteddfod Genedlaethol Cymru - Cyfansoddiadau a beirniadaethau 1909/1). It was first published in Cofnodion a Chyfansoddiadau Eisteddfod Genedlaethol 1909 (Llundain), ed. by E. Vincent Evans (London, 1910), pp. 25-36, and re-printed in T. Gwynn Jones, Detholiad o Ganiadau ([Newtown], 1926), pp. 20-44.

Papurau, 1915-1918, a drosglwyddwyd o Gasgliad Llyfrau LlGC (gynt Ystafell Summers A96) yn deillio o gyfnod David Evans yn garcharor sifil yng ngwerysll Ruhleben ger Berlin. Maent yn cynnwys taflenni a gyhoeddwyd yn y gwersyll yn hysbysebu gwersi, darlithiau a gweithgareddau cymdeithasol. Sefydlwyd ysgol y gwersyll yn 1915 a David Evans oedd pennaeth Astudiaethau Celtaidd. Cyhoeddwyd erthygl 'Y Gymraeg ym 'Mhrifysgol Ruhleben'' gan David Thorne yng Nghylchgrawn Llyfrgell Genedlaethol Cymru. Gweler hefyd NLW ex 2495 sy'n cynnwys papurau'n ymwneud â chyfnod y Capten Rowland Humphreys (ganwyd yn 1879) yn y gwersyll. = Papers, 1915-1918, transferred from NLW's Book Collection (formerly Summers Room A96) deriving from the time David Evans spent in Ruhleben camp near Berlin as a civilian prisoner. The papers include leaflets printed by the camp’s press advertising Welsh lessons taught by him, lectures and social events. The camp school was established in 1915 and David Evans was the head of Celtic studies. An article in Welsh has been written by David Thorne on the Welsh language in the 'University of Ruhleben' which was published in the National Library of Wales journal, Summer 1999. See also NLW ex 2495 which relates to the period Captain Rowland Humphreys (born 1879) spent in the camp.

Sgriptiau gwersi dysgu Cymraeg fel ail iaith. [Mae'n bosib eu bod i gyd-fynd gyda recordiau]

Adysgrif, 1897, yn llaw Annie Jane Davies, Llundain, o ail argraffiad Gwaedd yng Nghymru, yn wyneb pob cydwybod gan Morgan Llwyd (Caerfyrddin, 1767). Mae'n debygol i'r copi hwn gael ei ddarparu ar gyfer golygiad ei darpar ŵr, T. E. Ellis, Gweithiau Morgan Llwyd o Wynedd (Bangor, 1899). = Transcript, 1897, in the hand of Annie Jane Davies, London, of the second edition of Gwaedd yng Nghymru, yn wyneb pob cydwybod by Morgan Llwyd (Carmarthen, 1767). This copy was probably made for her future husband, T. E. Ellis, who edited Gweithiau Morgan Llwyd o Wynedd (Bangor, 1899).

Tystysgrif Doethur mewn Llên er anrhydedd a dderbyniodd yr artist John Elwyn gan Brifysgol Cymru mewn cynulliad o'r Brifysgol, 20 Ebrill 1996, ynghyd â chyfieithiad i'r Saesneg. = Certificate awarded to the artist John Elwyn as Honorary Doctor of Letters at a congregation of the University of Wales held on 20 April 1996, together with an English translation.

Gosodiadau cerdd dant gan Gareth Mitford Williams (1951-1982) ar gyfer cystadlaethau unawdau a deuawdau mewn gwyliau cerdd dant; gosodiad o 'Y Pensaer' gan Gwenallt ar gyfer ymweliad â Brest, Llydaw, yn 1980; gosodiadau ar gyfer Parti’r Graig, Llangefni, yn Eisteddfodau Cenedlaethol Caerfyrddin 1974 a Chaernarfon 1979, ynghyd â llungopi o ysgythriad o’i daid yr artist W. Mitford Davies, 1935.

Gohebiaeth, Mawrth-Mai 1924, rhwng Beriah Gwynfe Evans a Iorwerth C. Peate yn amlygu ffrae rhyngddynt ynglŷn â golygu Colofn Bobl Ieuainc yn y Tyst. = Correspondence, March-May 1924, between Beriah Gwynfe Evans and Iorwerth C. Peate revealing a quarrel between them regarding the editing of a youth column in the Tyst.
Ymddiswyddodd Peate fel is-olygydd y golofn ar ôl i Evans, y golygydd, wrthod cyhoeddi darn ganddo yn beirniadu adolygiad (yn y Tyst, 6 Mawrth 1924, Atodlen Llen, t. i) o act gyntaf Blodeuwedd, drama Saunders Lewis (a gyhoeddwyd yn y Llenor, 2 (1924), 231-244). Cyhoeddwyd eglurhad gan Peate o'r digwyddiadau (ff. 14-17) yn Baner ac Amserau Cymru, 5 Mehefin 1924, t. 5. Ceir fersiwn arall o'r eglurhad ar ff. 20-34. Ceir hefyd lythyr, 5 Mehefin 1924, i Evans oddiwrth H. M. Hughes, awdur yr adolygiad gwreiddiol (f. 35). = Peate resigned as sub-editor of the column after Evans, the editor, refused to print a piece by him criticizing a review (in the Tyst, 6 March 1924, Literature Supplement, p. i) of the first act of Saunders Lewis' play Blodeuwedd (as published in Llenor, 2 (1924), 231-244). Peate's explanation of events (ff. 14-17) was published in Baner ac Amserau Cymru, 5 June 1924, p. 5. Another version of the explanation is ff. 20-34. There is also a letter, 5 June 1924, to Evans from H. M. Hughes, author of the initial review (f. 35).