File BC1/5 - H-I

Yr oedd Norah Isaac (1914-2003) yn awdur, cynhyrchydd dramâu a Phrifathrawes gyntaf yr Ysgol Gymraeg yn Aberystwyth yn 1939.

Fe'i ganwyd ar 3 Rhagfyr 1914 a'i magu yn 71 Heol Treharne yn y Caerau, Maesteg, yn ferch i David Isaac a'i wraig Margaret (née Jones). Yr oedd ei gwreiddiau'n ddwfn yn ardal Drefach Felindre, Sir Gaerfyrddin. Mynychodd Ysgol Gynradd Blaenllyfni ac enillodd ysgoloriaeth i Ysgol Ramadeg Maesteg yn 1924 lle bu'n Brif Ferch. Fe'i hyfforddwyd fel athrawes yng Ngholeg Y Barri gan orffen ei chwrs yn 1935. Ei swydd gyntaf oedd Trefnydd Ymarfer Corff Urdd Gobaith Cymru, 1935-1938, yn Siroedd Morgannwg a Mynwy. Bu'n gweithio ym Mhencadlys yr Urdd yn Aberystwyth, 1938-1939, gan weithio'n bennaf ar Cymru'r Plant. Fe'i penodwyd yn Brifathrawes gyntaf Ysgol Gymraeg Aberystwyth a agorwyd 25 Medi 1939 gyda saith o blant yn ei gofal a bu yn y swydd tan ddiwedd 1949 gyda phedwar ugain o blant ar y gofrestr. Bu'n darlithio yn ei hen goleg yn Y Barri, 1950-1958, ac yna fe'i penodwyd yn Brif Ddarlithydd Cymraeg a Drama yng Ngholeg y Drindod, Caerfyrddin. Norah Isaac sefydlodd yr Adran Ddrama Gymraeg gyntaf erioed mewn Coleg yng Nghymru.

Bu'n adroddwraig frwd mewn eisteddfodau a bu'n actio rhan 'Puck' yn A Midsummer Night's Dream. Yn Eisteddfod Genedlaethol Pont-y-pwl 1924 cafodd y wobr gyntaf am adrodd 'Y Gwynt' gan J. J. Hughes a bu hefyd yn adrodd ar lwyfan Hammersmith Palace, Llundain. Cafodd llun ohoni 'the brilliant child elocutionist' ei gynnwys yn y News Chronicle. Cyfrannodd nifer o sgriptiau radio i'r BBC ar hyd y blynyddoedd. Pan gynhaliwyd yr Eisteddfod Genedlaethol yng Nghaerfyrddin yn 1974 hi oedd Cadeirydd y Pwyllgor Gwaith. Yn 1988 hi oedd y ferch gyntaf i'w dyrchafu yn Gymrawd o'r Eisteddfod Genedlaethol ac yn 1991 fe'i gwnaed yn Gymrawd Anrhydeddus yng Ngholeg y Drindod, Caerfyrddin. Yn 1995 derbyniodd radd Doethur Er Anrhydedd Prifysgol Cymru. Dyfarnwyd Medal y Cymmrodorion iddi yn 2003, ond bu farw cyn ei derbyn. Cyflwynwyd y bathodyn i ofal tref Caerfyrddin mewn seremoni arbennig er cof amdani yng Ngholeg y Drindod, Caerfyrddin, 30 Tachwedd 2003.

Bu Norah Isaac farw 3 Awst 2003 a chynhaliwyd y gwasanaeth angladdol yn Amlosgfa Margam, 11 Awst, a chladdwyd ei gweddillion ym medd ei rhieni ym mynwent Llangynwyd. Cynhaliwyd rhaglen deyrnged 'Llwybrau' iddi dan ofal Cefin Roberts yn y Babell Lên, 2 Awst 2004, yn Eisteddfod Genedlaethol Casnewydd a'r Cylch.