Showing 246 results

Oddeutu tri llythyr ar hugain, 1931-1934, oddi wrth y Parch. Robert David Rowland (Anthropos) at Helena Roberts (m. 1934), Porthmadog, awdur Dramau i Blant (Wrecsam, 1934) a cyfrannwr rheolaidd i Drysorfa'r Plant, a olygwyd gan Anthropos ar y pryd (ff. 1-58). = Some twenty-three letters, 1931-1934, in Welsh, from the Rev. Robert David Rowland (Anthropos) to Helena Roberts (d. 1934), Porthmadog, author of Dramau i Blant (Wrexham, 1934) and a regular contributor to Trysorfa'r Plant, then edited by Anthropos (ff. 1-58).
Mae nifer o'r llythyrau (ff. 3, 6, 29, 37-38, 47) yn cynnwys cerddi gan Anthropos. Ceir hefyd lythyr, 20 Rhagfyr 1934, oddi wrth Anthropos at Evelyn Roberts, chwaer Helena (ff. 60-61), ynghyd â gohebiaeth, 1979, rhwng Evelyn a'r Parch. John Roberts, Llanfwrog, mewn perthynas â pherfformiad yng Nghaernarfon o 'Y Gwr o'r Pentre Gwyn', pasiant yn seiliedig ar fywyd Anthropos (ff. 68-70). = Several of the letters (ff. 3, 6, 29, 37-38, 47) contain poetry by Anthropos. Also included is a letter, 20 December 1934, from Anthropos to Evelyn Roberts, Helena's sister (ff. 60-61), together with correspondence, 1979, between Evelyn and the Rev. John Roberts, Llanfwrog, relating to a performance in Caernarfon of 'Y Gwr o'r Pentre Gwyn', a pageant based on the life of Anthropos (ff. 68-70).

Copi yn llaw Watkin William Pritchard Williams, Nueva Imperial, Chile, [?1890au], o rannau o'i ddyddiaduron ar gyfer y blynyddoedd 1889 a 1891. = A transcript by Watkin William Pritchard Williams, Nueva Imperial, Chile, [?1890s], of parts of his diaries for the years 1889 and 1891.
Mae'r dyddiaduron yn cynnwys hanes, [2]-5 Rhagfyr 1889, taith ar fwrdd agerlong i Concepción, y brifddinas ranbarthol, i gyfarfod gyda swyddog mewnfudo (ff. 1-3 verso, 4 verso), a dyddiadur yn cofnodi bywyd bob dydd ar y fferm deuluol yn Nueva Imperial, 17 Awst-16 Hydref 1891 (ff. 5-16 verso). Ceir cyfieithiadau o'r dyddiaduron i'r Saesneg (heblaw am f. 11 recto-verso) yn Huw Watkin Williams, The Watkin Path to Patagonia (Castell-nedd, 2006), tt. 97-101, 105-119. Ceir nodiadau ynglŷn â Phatagonia mewn Sbaeneg, a hynnu mewn llaw wahanol, ar f. 4 (testun â'i wyneb i waered). = The diaries comprise an account, [2]-5 December 1889, of a trip on board a steamship to the regional capital, Concepción, to meet with the immigration supervisor (ff. 1-3 verso, 4 verso), and a diary detailing everyday life on the family farm at Nueva Imperial, 17 August-16 October 1891 (ff. 5-16 verso). English translations of the diaries (f. 11 recto-verso excepted) can be found in Huw Watkin Williams, The Watkin Path to Patagonia (Neath, 2006), pp. 97-101, 105-119. There are also notes on Patagonia in Spanish, and in a different hand, on f. 4 (inverted text).

Llawysgrif, 1887, yn llaw [John] Gaerwenydd Pritchard, o'i awdl 'Y Frenhines Victoria', a gynigwyd, gyda'r ffugenw 'Owain Tudur', ar gyfer cystadleuaeth y Gadair yn Eisteddfod Genedlaethol 1887 yn Llundain. = Autograph manuscript, 1887, of [John] Gaerwenydd Pritchard's awdl 'Y Frenhines Victoria', entered under the pseudonym 'Owain Tudur' for the Chair competition at the 1887 National Eisteddfod in London.
Enillydd y gystadleuaeth oedd y Parch. R. A. Williams (Berw). = The winning entry was that of the Rev. R. A. Williams (Berw).

Pregeth, 1842, ar Lyfr y Pregethwr 9.5 gan ac yn llaw 'Richard Hughes, Pendery' [y Parch. Richard Hughes, Rheithor Llanfallteg, sir Gaerfyrddin, mae'n debyg]. = An autograph sermon, 1842, on Ecclesiastes 9.5 by 'Richard Hughes, Pendery' [probably the Rev. Richard Hughes, Rector of Llanfallteg, Carmarthenshire].

Nodiadau, [1958], gan Dr Thomas James Jenkin ar lyfr R. D. Hughes, Hanes Eglwys y Bedyddwyr, Carmel, Penfro, a'i Chefndir (Llandysul, [1935]), yn bennaf mewn perthynas â chapeli Carmel, Clarbeston, a Horeb, Maenclochog, a'u haelodau. = Notes, [1958], by Dr Thomas James Jenkin on R. D. Hughes, Hanes Eglwys y Bedyddwyr, Carmel, Penfro, a'i Chefndir (Llandysul, [1935]), mainly relating to the Baptist chapels of Carmel, Clarbeston, and Horeb, Maenclochog, and their members.
Mae'r llawysgrif hefyd yn cynnwys cyflythyr oddi wrth y rhoddwr, 3 Gorffennaf 1958 (f. ii), yn ogystal â llythyr ganddo, 31 Rhagfyr 1958, at B. G. Owens gyda nodiadau ar deulu Dr Jenkin mewn perthynas â'r llyfr Dringo'r mynydd... Hermon, Llanfyrnach, 1808-1958, gol. gan W. J. Gruffydd (Llandysul, [1958]) (f. i). = Also included is a covering letter from the donor, 3 July 1958 (f. ii), and also a letter from him, 31 December 1958, to B. G. Owens, containing notes on Dr Jenkin's family in relation to the book Dringo'r mynydd... Hermon, Llanfyrnach, 1808-1958, ed. by W. J. Gruffydd (Llandysul, [1958]) (f. i).

Nodiadau teipysgrif, 1936, 1951 a 1955, gan William R. Roberts, yn adrodd hanes Eglwys Annibynnol Bethania, Bethesda, sir Gaernarfon. = Typescript notes, 1936, 1951 and 1955, by William R. Roberts, relating the history of Bethania Independent Church in Bethesda, Caernarvonshire.
Ceir ynddynt hanes yr Eglwys o 1884 i 1936 (ff. 1-14), gydag ychwanegiadau ar gyfer 1936-1951 (ff. 15-19) a 1952-1954 (ff. 20-23), ynghyd â rhestr swyddogion (ff. 24-26). = They comprise a history of the Church from 1884 to 1936 (ff. 1-14), with additions for 1936-1951 (ff. 15-19) and 1952-1954 (ff. 20-23), together with a list of officials (ff. 24-26).

Llyfr nodiadau, [c. 1867], David Evan Davies, Llithfaen, sir Gaernarfon, yn cynnwys cofnodion pwyllgor ar gyfer sefydlu ysgol ddyddiol yn Llithfaen, Ebrill-Mai 1867 (ff. 1-3). = Notebook, [c. 1867], of David Evan Davies, Llithfaen, Caernarvonshire, containing minutes relating to the establishing of a day school at Llithfaen, April-May 1867 (ff. 1-3).
Ceir hefyd nodiadau pregethau, [c. 1867] (ff. 11-34), a thoriad papur newydd o gerdd 'Save the Children' gan Elfed (f. 19a). = The volume also contains sermon notes, [c. 1867] (ff. 11-34), and a newspaper cutting of 'Save the Children', a poem by H. Elvet Lewis (f. 19a).

Deunydd, [1826]-[1837], yn ymwneud ag eglwys Bethesda y Bedyddwyr yn Rhoshirwaun, Aberdaron, gan gynnwys nodiadau am bregethau gan y Parch. Christmas Evans ac eraill yng Nghymanfa Pwllheli 1826 a chofrestr o'r cyfarfod dirwestol cyntaf a gynhaliwyd yn yr eglwys, 1837. = Papers, [1826]-[1837], relating to Bethesda Baptist Church, Rhoshirwaun, Aberdaron, including notes on sermons by the Rev. Christmas Evans and others at the Pwllheli singing festival and a register of the first temperance meeting held at the church, 1837.

Darlith, a gopïwyd [1935x1959], yn portreadu cymeriadau a adwaenid fel ‘Shoni’, sef glowyr Cwm Rhondda. Mae’r llawysgrif yn gopi o NLW MS 19613B a ysgrifennwyd gan, ac yn llaw, Henry Howard Evans, Llwynypia, rheolwr cyffredinol Cambrian Collieries Ltd. = A lecture, copied [1935x1959], portraying characters known as ‘Shoni’, a name given to Rhondda Valley coalminers. The manuscript is a copy of NLW 19613B by, and in the hand of, Henry Howard Evans, Llwynypia, general manager of Cambrian Collieries Ltd.

Adysgrif, 1897, yn llaw Annie Jane Davies, Llundain, o ail argraffiad Gwaedd yng Nghymru, yn wyneb pob cydwybod gan Morgan Llwyd (Caerfyrddin, 1767). Mae'n debygol i'r copi hwn gael ei ddarparu ar gyfer golygiad ei darpar ŵr, T. E. Ellis, Gweithiau Morgan Llwyd o Wynedd (Bangor, 1899). = Transcript, 1897, in the hand of Annie Jane Davies, London, of the second edition of Gwaedd yng Nghymru, yn wyneb pob cydwybod by Morgan Llwyd (Carmarthen, 1767). This copy was probably made for her future husband, T. E. Ellis, who edited Gweithiau Morgan Llwyd o Wynedd (Bangor, 1899).

Llyfr nodiadau, dyfrnod 1856, yn cynnwys sylwadau ar golectau eglwysig yn dwyn y teitl 'Gofyniadau ac Attebion ar Y Colectau, yn nghyd a Nodiadau Hanesyddol byrion gan John Flint diweddar Arolygwr Cynorthwyol Ysgolion yn Archddeoniaeth Derby. Wedi ei Gymreigio gan Thomas Evans. Sul Cyntaf yn Advent hyd y Trydydd Sul gwedir Ystwyll' (f. 2). Ymddengys fod hwn yn gyfieithiad o waith John Flint, Questions and Answers on the Collects; with brief historical notes (London; [1860]). Mae ffurf y dudalen deitl yn awgrymu ei fod yn gopi o waith cyhoeddedig cynharach heb ei adnabod. = Notebook, watermark 1856, containing observations on ecclesiastical collects, which appears to be a translation, by Thomas Evans, of Questions and Answers on the Collects; with brief historical notes by John Flint (London; [1860]). The form of the title page suggests that this may be a copy of an earlier, unidentified, printed work.

Papurau, [1849x1866], a grewyd ac a grynhowyd gan y Parch. Abednego Jenkin (Jenkyn), yn bennaf tra'n weinidog ar eglwysi Annibynol Cana a Gibeon, ger Meidrim, sir Gaerfyrddin. = Papers, [1849x1866], created and acquired by the Rev. Abednego Jenkin (Jenkyn), mainly during his ministry at Cana and Gibeon Congregational Churches, near Meidrim, Carmarthenshire.
Maent yn cynnwys copi o hanes cynnar eglwys Cana gan James Thomas a Jonah Thomas, dau o sylfaenwyr yr achos, yn 1849 (ff. 1-2), ynghyd â nodiadau ychwanegol, 1958, yn llaw y rhoddwr, Dr T. J. Jenkin (f. 3); pum llythyr, 1852-1866, yn cynnwys llythyr a chylchlythyr, 1852, oddi wrth y Parch. Thomas Rees, awdur Hanes Eglwysi Annibynol Cymru (Liverpool, 1871-1891) (ff. 10-11). Ceir nodiadau pregethau gan Abednego Jenkin ar gefn y llythyrau. = They comprise a copy of the early history of Cana, compiled in 1849 by James Thomas and Jonah Thomas, two founders of the cause (ff. 1-2), with accompanying notes, 1958, by the donor, Dr T. J. Jenkin (f. 3); five letters, 1852-1866, including a letter and circular letter, 1852, from the Rev. Thomas Rees, author of Hanes Eglwysi Annibynol Cymru (Liverpool, 1871-1891) (ff. 10-11). Sermon notes of Abednego Jenkin are on the dorse of the letters.

Pregethau, 1812-1819, gan, ac yn llaw, y Parch. Joshua Watkins, gweinidog Penuel, Eglwys y Bedyddwyr, Caerfyrddin. Mae mynegai i'r pregethau ar ddechrau'r gyfrol. = Sermons, 1812-1819, by, and in the hand of, the Rev. Joshua Watkins, minister of Penuel Baptist Church, Carmarthen. An index to the sermons appears at the beginning of the volume.

Dau lyfr nodiadau ysgol, 1956, yn cynnwys 'Eglurebau o'r Beibl' (NLW MS 16091B), ac 'Eglurebau o lyfyr Emynau y M. C. a M. W. ac o'r Caniedydd Cynulleidfaol Newydd' (NLW MS 16092B), gan y Parch. William Phillips, Bangor. = Two school notebooks, 1956, containing similes and illustrations from the Bible (NLW MS 16091B) and denominational hymn books (NLW MS 16092B), by the Rev. William Phillips, Bangor.

Tabl, [dyfrnod 1872], gan 'Cadfan', yn dwyn y teitl 'Hanes Tai Rhosgadfan', a gyflwynwyd mewn cystadleuaeth mewn Eisteddfod y Plant, 17 Gorffennaf 1880 = A table, [watermark 1872], by 'Cadfan', bearing the title 'Hanes Tai Rhosgadfan', submitted in a competition in a children's eisteddfod, 17 July 1880.
Cynhwysa'r tabl enwau tai, ystyron yr enwau, enwau'r adeiladwyr, dyddiad codi'r adeilad, oedran y tŷ ym 1880, ac enw'r penteulu y flwyddyn honno = The table includes names of houses, the meanings of the names, the names of the builders, dates of construction, the age of the house in 1880, and the name of the head of the household in that year.

Cerddoriaeth sol-ffa a hen nodiant yn bennaf gan, neu a drefnwyd gan, ac yn llaw, y Parchedig W. E. Penllyn Jones, gan gynnwys unawdau, deuawdau, cytganau, emyn-donau ac emynau = Music, both sol-ffa and old notation, chiefly by, or arranged by, and in the hand of, the Reverend W. E. Penllyn Jones, and which includes solos, duets, choruses, hymn-tunes and hymns.
Ceir emyn-donau hefyd gan R[owland] H[uw] Pritchard (f. 43), James Leach (f. 82), Chester G. Allen (f. 104) ac eraill; emyn gan y Parchedig D[avid] Tecwyn Evans (f. 48); a chopi o gytgan, ynghyd â nodyn byr, yn llaw 'L. D. J.' sef Lewis Davies Jones ('Llew Tegid') (f. 60) = Also included are hymn tunes by R[owland] H[uw] Pritchard (f. 43), James Leach (f. 82), Chester G. Allen (f. 104) and others; a hymn by the Reverend D[avid] Tecwyn Evans (f. 48); and a copy of a chorus, together with a brief note, in the hand of 'L. D. J.' (Lewis Davies Jones ('Llew Tegid')) (f. 60).

Cyfrol yn cynnwys llythyrau o gefnofaeth yn ymwneud â safiad dau weithiwr ffatri ym Mlaenau Ffestiniog, wedi iddynt golli'u swyddi am siarad Cymraeg yn y gweithle yn 1965, a thorion o'r wasg yn ymwneud â'r achos. Enwyd yr achos ar ôl perchennog y ffatri sef Brewer-Spinks. = A scrapbook containing letters of support following the sacking of two factory workers in 1965 in Blaenau Ffestiniog for speaking Welsh in the workplace, and press cuttings relating to the case. It was named after the owner of the factory, Brewer-Spinks.

Papurau, 1973-1990, yn ymwneud â sefydlu gweithgor o dan gadeiryddiaeth yr Athro Dafydd Jenkins, Aberystwyth, i lunio a phwyso am Ddeddf Iaith Gymraeg newydd yn ystod y 1980au. Yr oedd y rhoddwr J. Cyril Hughes a Dr Meredydd Evans yn gweithio fel ysgrifenyddion ar y cyd. Mae'r papurau'n cynnwys cofnodion cyfarfodydd, gohebiaeth a phapurau eraill yn ymwneud â'r gweithgor. = Papers, 1973-1990, relating to establishing a working party chaired by Professor Dafydd Jenkins, Aberystwyth, to press for a new Welsh Language Act in the 1980s. The donor J. Cyril Hughes and Dr Meredydd Evans were joint secretaries. The papers include minutes of meetings, correspondence and other papers relating to the working party.

Llyfr tonau William Jenkins, Blaenbarthen, plwyf Llangoedmor, sir Aberteifi, a enwir fel saer maen 50 oed yng Nghyfrifiad 1851. Cynhwysa'r gyfrol donau, a rhai anthemau, a nodwyd gan Thomas John, 1820-1825 (ff. 39-106), a William Jenkins, 1824-1852 (ff. 57-255), rai ohonynt yn dwyn geiriau. Rhwymwyd yn y gyfrol hefyd hyfforddwr cerddorol Saesneg printiedig o 32 tt., [1818x1820], yn dwyn y teitl 'The Vocal Preceptor' (ff. 17-33). = The tune-book of William Jenkins, Blaenbarthen, parish of Llangoedmor, Cardiganshire, who is named as a 50 year old mason in the Census of 1851. The volume contains hymn-tunes, and some anthems, noted by Thomas John, 1820-1825 (ff. 39-106) and William Jenkins, 1824-1852 (ff. 57-255), some accompanied by texts. Bound in the volume is a 32 pp. English printed musical instruction manual, [1818x1820], entitled 'The Vocal Preceptor' (ff. 17-33).
Nodir dyddiad wrth gofnodi mwyafrif y tonau, ac ychwanegwyd manylion ffynhonnell yn achlysurol, gan gynnwys y Parch. Daniel Davies, 1830-1832 (ff. 135, 148, 159-60, 163), ynghyd â rhai priodoliadau (ff. 56, 72, 162). Ceir mynegai i'r tonau ar ff. 1-12. = Accompanying dates are noted with the majority of tunes, and sources are occasionally noted, including the Revd. Daniel Davies, 1830-1832 (ff. 135, 148, 159-60, 163), together with some attributions (ff. 56, 72, 162). There is an index to the tunes on ff. 1-12.

Dau lyfr nodiadau'r Parch. Dan Jones (1888-1943), gweinidog Capel Bwlchgwynt, Tregaron, a ddefnyddiwyd ganddo i gofnodi manylion am gyfarfodydd eglwysig, angladdau a phriodasau, ynghyd â phapurau David Caronian Jones, Medical Hall, Tregaron, cynghorydd ac ymgyrchydd. = Two notebooks of the Reverend Dan Jones (1888-1943), minister of Bwlchgwynt Chapel, Tregaron, used for recording details of church meetings, funeral and weddings, together with the papers of David Caronian Jones, Medical Hall, Tregaron, councillor and campaigner.