Diolch am dâl am ysgrifennu cân goffa i David, brawd KR. Rhoi llais i hiraeth y teulu oedd ei ddymuniad, nid oedd yn disgwyl tâl. Mae'n amgau amrywiad ar y pennill olaf gan hyderu nad yw hi'n rhy hwyr o safbwynt yr argraffwyr. Mae'n falch o ddeall bod KR yn hapus yn Aberdâr. Cynhwysir englyn i KR ganddo ar gefn y llythyr. Cedwir fersiwn argraffedig o'r gerdd goffa yn Adran y Darluniau a'r Mapiau, cyfrol ffotograffau rhif 600. Cyhoeddwyd llun o'r gerdd ac ymdriniaeth â'r cefndir yn Dafydd Ifans, "Kate Roberts - Bardd?", Barddas 111/112 (Gorffennaf/Awst 1986), tt 17-18.
Ysgrifennu atynt i'w hysbysu am farwolaeth Hughie, eu mab. Yr oeddent yn gyfeillion agos. Byddent yn sôn am Gymru yn aml. Yr oedd yn hoff iawn o ganu penillion. Mae'n tybio bod yr awdurdodau wedi dychwelyd ei gasgliad o osodiadau. Cywydd March y Mieri o waith Glyn Davies oedd ei hoff ddarn. Ni feddyliodd neb ei fod ar fin marw pan y dechreuodd y dwymyn. Yr oedd yn falch iawn fod Miss Evans wedi medru dod i'r angladd. Cynhaliwyd cwrdd coffa iddo hefyd - un o'r cyfarfodydd dwysaf y bu ynddo erioed. Cyhoeddwyd y llythyr hwn yn Y Dydd (30 Tachwedd 1917), t 5.
Wedi derbyn llythyr a'r taffi'n ddiogel. Bu marwolaeth Hughie [Hugh Edward Evans, Rhyd-y-main] yn ergyd i bawb. Ysgrifennodd at y rhieni ac i'r Seren [29 Rhagfyr 1917] amdano. Ysgrifennodd englynion coffa amdano. [Fe'u cyhoeddwyd yn Dysgedydd y Plant (Mawrth 1918), tt 68-9 fel rhan o erthygl G. Pari Huws ar Hugh Edward Evans]. Bu cyfeillion yn twtio ei fedd a bwriedir tynnu llun y bedd ar ôl gosod croes yn ei lle. Collodd gyfaill agos ym marwolaeth Hughie. Os caiff ddychwelyd adref yn ddiogel mae'n bwriadu ymweld â rhieni Hughie. Bu mewn ysbyty yn dioddef o ddisentri a malaria. Saesneg/English.
Atgofion am y chweched dosbarth. Bydd KR yn siwr o ymgartrefu yn Aberdâr cyn bo hir. Cydymdeimlo â hi yn gorfod paratoi gwersi daearyddiaeth. Mynegi'r awydd i ysgrifennu gwaith creadigol. Disgrifio ei hamgylchiadau gwaith yn yr ysgol. Mae'n amgau rysáit ar gyfer plorynnod. Hanes cyrchoedd awyr ar Lundain. Saesneg/English.
Ymddiheuro am ysgrifennu mewn pensel. Caiff feirniadaeth ar ei chân y tro nesaf. Mae ganddo gopïau o Cynfeirdd Lleyn ac yn eu gwerthu am 6/6 y copi. Fe'u cafodd hwy am bedwar swllt yr un ac y mae'n barod i'w gwerthu i KR neu eu disgyblion am y pris hwnnw. Mae ef yn gwella'n dda. Mae salwch mawr yn y dref - 200 yn sâl y diwrnod cynt a llawer yn marw. Gofyn i KR frasgyfieithu nodiadau Llydaweg iddo. Ar gefn y llythyr ceir cerdd gân KR ynglyn â marwolaeth ei brawd, David, yn y Rhyfel Mawr: "Atgof am Ddei". Ychwanegwyd pennill gan 'Tryfanwy'. Gw. Dafydd Ifans, art.cit.
Diolch i KR am y fraint o gael darllen ei stori. Mae'n gweld ei bod wedi cymryd lle go amlwg yn Y Darian ac ym mywyd cyhoeddus Aberdâr. Testun da ar gyfer erthygl fyddai ynganiad cywir rhai geiriau Cymraeg. Ffurfiwyd cylch yn ddiweddar yn Ystalyfera i astudio barddoniaeth Gymraeg. Buwyd yn astudio "Madog", T Gwynn Jones a chywydd "Yr Eira" Dafydd ap Gwilym. Y tro nesaf byddant yn trafod cywydd "Y Niwl". Rhaid i bob un gyfansoddi englyn bob wythnos er mwyn cyfarwyddo â'r cynganeddion. Dyfynna nifer o englynion. Nodyn ar John Hugh y Rhyddfrydwr. Anghyflawn.
Ni ddaeth Kate Roberts i'w weld tra bu'n wael. Yr oedd wedi bwriadu anfon gair ati i'r dosbarth nos Lun ei fod yn ei wely'n sâl. Mae'n cynnwys englyn i "Fardd yr Haf". Cynhwysir hefyd ddarn o gywydd yn ei chyfarch hi.
Diolch am lythyr. Cafodd lawer pwl o hiraeth. Mae wedi bod yn sefyll arholiad y Central Midwives Board ac wedi bod yn llwyddiannus. Mae rheolau'r ysbyty yn gaeth iawn. Mae'n mynychu capel Cymraeg Stratford bron bob Sul. Gwelodd un claf yn dioddef o'r gwahanglwyf. Sôn am gleifion o Rwsia a'r Is-Almaen hefyd. Mae trigolion y cartref nyrsus yn Dorïaidd ac Ucheleglwysig ac yn elynion i Lloyd George. Oddi allan i'r ysbyty y mae yna lawer o dlodi a diweithdra.
Nid oes llawer o awydd gweithio arno. Bu'n darllen rhai o gywyddau yr hen feirdd. Mae un cwpled wedi aros ar ei gof:. "Ofer yw byw yn y byd. Un ni welo'i anwylyd". Bu wrth y pentan dros y Pasg heb fynychu unrhyw oedfa. Ond bu yn y dre yn gwrando ar gôr yn perfformio "The Creation". Mae R. J. Jones yn dod i aros atynt dros y Sul gan ei fod yn pregethu yn eu capel hwy. Bydd yn disgwyl bod KR wedi ysgrifennu "haid o straeon" ar gyfer ei ddifyrru yn ystod y tymor dilynol. Cyhoeddwyd y llythyr hwn yn David Jenkins, op.cit., tt 159-60.
Trefnwyd iddi weld arolygwr trethi yn Y Rhyl ar y 24ain o'r mis. Bu'n talu gormod o forgais i'w chwaer yng nghyfraith. Rhestru'r taliadau wedi tynnu treth ohonynt. Holi am restr o freindaliadau 1952-4. Saesneg/English.
![Llythyr oddi wrth J. R. T. [John Richard Williams, 'Tryfanwy'], ym Mhorthmadog,](/uploads/r/llyfrgell-genedlaethol-cymru-national-library-of-wales/a/5/0/a50f672f3a0e71a34c88c0cf2fa70ef19420e3691b6556720666d58865f91fe9/default_142.jpg)