File NLW MS 9454D. - Pregethau,

Identity area

Reference code

NLW MS 9454D.

Title

Pregethau,

Date(s)

  • [1827x1885] / (Creation)

Level of description

File

Extent and medium

Context area

Name of creator

Biographical history

Roedd Samuel Roberts (S.R.) yn weinidog Annibynol, awdur, golygydd a diwygiwr Radicalaidd. Ganwyd ar 6 Mawrth 1800 yn Llanbrynmair, sir Drefaldwyn, yr ail blentyn a'r mab hynaf i'r Parch. John Roberts (1767-1834) a'i wraig Mary (m. 1848). Ym 1806 symudodd y teulu i fferm Y Diosg i fyw. Cafodd S.R. ei addysgu gan ei dad, ac o 1819 yn yr academi yn Llanfyllin (a symudwyd wedi hynnu i'r Drenewydd). Cafodd ei ordeinio ym 1827 fel cyd-weinidog i'w dad yn Llanbrynmair a daeth yn adnabyddus fel pregethwr. Ym 1835 roedd yn ysgrifennydd Apel y Capeli Annibynol Cymreig a geisiai ddileu dyledion y capeli yng Ngogledd Cymru. Ymgyrchodd dros ddiwygio cymdeithasol ac addysgiadol, gan fynegi ei farn yn y wasg a mewn traethodau eisteddfodol. Ceisiodd wella iechydiaeth, technegau amaethyddol, twf economaidd a trafnidiaeth yng nghefn gwlad Cymru. Yn 1843 cychwynnodd Y Cronicl, papur newydd Radicalaidd misol a ddaeth yn neillduol o boblogaidd. Roedd S.R. yn lwyrymorthodwr ac yn heddychwr ymroddgar. Gwrthwynebai caethwasaeth a chefnogai rhoi'r bleidlais i ferched. Roedd hefyd o blaid diwygio hawliau tenantiaid, yn rhannol oherwydd yr anghytundebau parhaol rhwng ei deulu a stiward stad Wynnstay, perchennog Y Diosg. Hyn yn y pen draw barodd i S.R. ymfudo i Tennessee i sefydlu trefedigaeth Gymreig yn Scott County. Aeth ei frawd Gruffydd (G.R.) a'i deulu yno ym 1856 ac ymunodd S.R. a nhw ym 1857. Ond cafodd yno fwy o broblemau gyda goruchwylwyr tir, a rhoddwyd ei fywyd mewn perygl oherwydd ei ddaliadau heddychol yn ystod y Rhyfel Cartref, 1861-1865. Methodd yr ymgais a dychwelodd S.R. i Gymru ym 1867 i fyw gyda'i frawd arall John (J.R.) yng Nghonwy. Sefydlodd papurau newydd wythnosol Y Dydd ym 1868 a'r Celt ym 1878. Ymysg ei gyhoeddiadau roedd Dau Draethawd (Caernarfon, 1834), Cofiant y Parch. John Roberts, o Lanbrynmair (Llanelli, 1837), Farmer Careful of Cilhaul Uchaf (1850), Diosg Farm: A Sketch of its History (Drenewydd, 1854), Gweithiau (Dolgellau, 1856), Pregethau a Darlithiau (Utica, N.Y., 1865), Funeral Addresses (Conwy, 1880) a Pleadings for Reforms (Conwy, 1880). Bu farw yng Nghonwy ar 24 Medi 1885.

Archival history

Immediate source of acquisition or transfer

Content and structure area

Scope and content

Transcripts by Samuel Roberts ('S.R.') of sermons by James Hughes, London (Machynlleth Association, 1819), John Jones, Tremadoc (Llanbrynmair, 1821), Morris Roberts, Llanuwchllyn (Llanbrynmair, 1822) and David Jones, Dolwyddelan, 1827.

Appraisal, destruction and scheduling

Accruals

System of arrangement

Conditions of access and use area

Conditions governing access

Conditions governing reproduction

Language of material

Script of material

Language and script notes

Welsh

Physical characteristics and technical requirements

Finding aids

Allied materials area

Existence and location of originals

Existence and location of copies

Related units of description

Related descriptions

Notes area

Note

Title based on contents.

Note

Preferred citation: NLW MS 9454D.

Alternative identifier(s)

Virtua system control number

vtls004501663

Access points

Subject access points

Place access points

Genre access points

Description control area

Description identifier

Institution identifier

Llyfrgell Genedlaethol Cymru = The National Library of Wales

Rules and/or conventions used

Description follows NLW guidelines based on ISAD(G) 2nd ed.; AACR2; and LCSH

Status

Level of detail

Dates of creation revision deletion

May 2008.

Language(s)

  • English

Script(s)

Sources

Archivist's note

Description compiled by Bethan Ifans for the retrospective conversion project of NLW MSS;

Accession area

Related subjects

Related people and organizations

Related genres

Related places

Physical storage

  • Text: NLW MS 9454D.