Showing 59614 results

Llyfr nodiadau, [?1891], yn cynnwys rhan o anerchiad gan Sarah Jane Rees (Cranogwen) ar yr Ysgolion Sul Cymreig a'r diffygion ymddangosiadol yn y dulliau dysgu a arferwyd ynddynt. = Notebook, [?1891], containing part of an address by Sarah Jane Rees (Cranogwen), on Welsh Sunday Schools and perceived deficiencies in the teaching methods employed in them.
Mae rhan cyntaf y testun ar gefn y dail yn unig (ff. 1-9), wedi hynny mae wedi ei ysgrifennu ar draws pob agoriad (ff. 9 verso-16 verso); mae'r diwedd, ac o bosib y dechrau, yn eisiau. = The first half of the text is on the rectos only (ff. 1-9), thereafter it is written across each opening (ff. 9 verso-16 verso); the end, and possibly the beginning, is missing.

Papers, [c. 1860]-[c. 1890], of David Davies ('Tremlyn'), a clerk at Pen yr Orsedd quarry, Nantlle, Caernarvonshire, comprising notes on early British history, local history and genealogy, and on figures such as 'Eben Fardd' (Ebenezer Thomas) and 'Dic Aberdaron' (Richard Robert Jones), together with compositions by 'Tremlyn', entered at local eisteddfodau. Papers found loose inside the volume have been filed separately (MS 23630iiE).

Ffotograff o deulu Bryn Tawel, Salem Crescent, Pwllheli, gyda'r enwau ar y cefn, [1894].

Llawysgrifau Daniel Owen, [1885]-[1895], yn cynnwys drafftiau o'r rhan fwyaf o'i nofel Profedigaethau Enoc Huws (Wrecsam, 1891), a rhannau o'r cyfrolau Y Siswrn (Yr Wyddgrug, 1886), Gwen Tomos (Wrecsam, 1894) a Straeon y Pentan (Wrecsam, 1895). = Manuscripts of Daniel Owen, [1885]-[1895], including drafts of most of his novel Profedigaethau Enoc Huws (Wrexham, 1891), along with parts of the volumes Y Siswrn (Mold, 1886), Gwen Tomos (Wrexham, 1894) and Straeon y Pentan (Wrexham, 1895).

Llyfr nodiadau yn cynnwys drafftiau, [1894]-[1895], mewn pensil, gan Daniel Owen, o nifer o ysgrifau, yn arbennig y mwyafrif o'r straeon a gyhoeddwyd yn Straeon y Pentan (Wrecsam, 1895). = A notebook containing autograph drafts, [1894]-[1895], in pencil, of a number of prose works by Daniel Owen, in particular the majority of the stories published in Straeon y Pentan (Wrexham, 1895).
O'r pedair ar bymtheg stori yn Straeon y Pentan ceir deuddeg yma (ff. 39-95 (rectos yn unig); 1 recto-verso, 2 verso-8 verso (versos yn unig), 51 verso-65 verso (versos yn unig), 96 recto-verso, a thu mewn i'r cloriau), gan gynnwys 'Nid wrth ei Big mae Prynu Cyffylog' (tu mewn i’r clawr cefn, ff. 96 verso, 96 recto, tu mewn i’r clawr blaen), ac 'Y Daleb' (ff. 3 verso, 2 verso, 1 verso, 1, 5 verso, 4 verso, 6 verso, 7 verso, 8 verso). Yn ogystal ceir drafftiau o'r rhagair 'At y darllenydd' (ff. 9 verso, 10 verso) a'r rhan fwyaf o'r ddwy bennod olaf, hyd y diwedd (ff. 2-23, rectos yn unig), o Gwen Tomos (Wrecsam, 1894); a'r tair ysgrif olaf ar gyfer 'Nodion Ned Huws', a ymddangosodd yn Y Cymro, 19 Ebrill-3 Mai 1894 (gw. E. G. Millward, 'Ysgrifau 'Anhysbys' Daniel Owen', Llên Cymru 14 (1983-4), 253-276 (tt. 272-276)) (ff. 24-38, rectos yn unig). Cafodd testun 'darlithoedd' Wil Bryan (ff. 66 verso-95 verso, versos yn unig) ei gyhoeddi gyntaf yn Daniel Owen, Y Ddynol Natur: Cyfres o ddarlithiau gan Wil Bryan, gol. gan G. C. Ballinger (Caerdydd, 1995); mae ambell i ddarn o farddoniaeth yn y gyfrol, mae'n debyg heb eu cyhoeddi (ff. 11 verso, 50 verso, 95). = Of the nineteen stories in Straeon y Pentan twelve are present here (ff. 39-95 (rectos only); 1 recto-verso, 2 verso-8 verso (versos only), 51 verso-65 verso (versos only), 96 recto-verso, and inside the covers), including 'Nid wrth ei Big mae Prynu Cyffylog' (inside back cover, ff. 96 verso, 96 recto, inside front cover), and 'Y Daleb' (ff. 3 verso, 2 verso, 1 verso, 1, 5 verso, 4 verso, 6 verso, 7 verso, 8 verso). In addition there are drafts of the foreword, 'At y darllenydd' (ff. 9 verso, 10 verso), and most of the final two chapters, to the end (ff. 2-23, rectos only), of Gwen Tomos (Wrexham, 1894); and the final three pieces for 'Nodion Ned Huws', which appeared in Y Cymro, 19 April-3 May 1894 (see E. G. Millward, 'Ysgrifau 'Anhysbys' Daniel Owen', Llên Cymru 14 (1983-4), 253-276 (pp. 272-276)) (ff. 24-38, rectos only). The text of the 'lectures' of Wil Bryan (ff. 66 verso-95 verso, versos only) was first published in Daniel Owen, Y Ddynol Natur: Cyfres o ddarlithiau gan Wil Bryan, ed. by G. C. Ballinger (Cardiff, 1995); a few fragments of poems in the volume are apparently unpublished (ff. 11 verso, 50 verso, 95).

Cerddi heb ddyddiad yn llaw Iago ab Iago [recte Ieuan] o f. 58 ymlaen.

Adysgrif, [?1890au], gan John Williams (Wyr yr Eos), o'r traethawd 'Llawlyfr Cyfarwyddiadau i ganu Penillion ac Awdlau gyda'r Tannau' a ysgrifennwyd yn y 1870au gan ei daid John Williams (Eos Môn). = A transcript, [?1890s], by John Williams (Wyr yr Eos), of an essay on penillion singing, 'Llawlyfr Cyfarwyddiadau i ganu Penillion ac Awdlau gyda'r Tannau', written in the 1870s by his grandfather John Williams (Eos Môn).
Cynhwysir hefyd lythyr, 22 Medi 1955, gan y rhoddwr, yn disgrifio hanes y llawysgrif (f. i). = Also included is a covering letter, 22 September 1955, from the donor, describing the history of the manuscript (f. i).

Tri englyn 'I Miss R. Davies Caerdydd' [sef Rebecca David] gan Robyn Ddu Eryri, 28 Mai 1850 (f. 1), a chopi, [19 gan., ail ½], o 'Ffair Aberdâr' gan Thomas Tayler, Merthyr Tudful (ff. 2-4). = A series of three englyns to 'Miss R. Davies Caerdydd' [Rebecca David] by Robyn Ddu Eryri, 28 May 1850 (f. 1), and a copy, [19 cent., second ½], of Thomas Tayler's 'Ffair Aberdâr'.
Cyhoeddwyd 'Ffair Aberdâr' yn Thomas Morgan, Hanes Tonyrefail (Caerdydd, 1899), tt. 105-108. = 'Ffair Aberdâr' was published in Thomas Morgan, Hanes Tonyrefail (Cardiff, 1899), pp. 105-108.

Copi yn llaw Watkin William Pritchard Williams, Nueva Imperial, Chile, [?1890au], o rannau o'i ddyddiaduron ar gyfer y blynyddoedd 1889 a 1891. = A transcript by Watkin William Pritchard Williams, Nueva Imperial, Chile, [?1890s], of parts of his diaries for the years 1889 and 1891.
Mae'r dyddiaduron yn cynnwys hanes, [2]-5 Rhagfyr 1889, taith ar fwrdd agerlong i Concepción, y brifddinas ranbarthol, i gyfarfod gyda swyddog mewnfudo (ff. 1-3 verso, 4 verso), a dyddiadur yn cofnodi bywyd bob dydd ar y fferm deuluol yn Nueva Imperial, 17 Awst-16 Hydref 1891 (ff. 5-16 verso). Ceir cyfieithiadau o'r dyddiaduron i'r Saesneg (heblaw am f. 11 recto-verso) yn Huw Watkin Williams, The Watkin Path to Patagonia (Castell-nedd, 2006), tt. 97-101, 105-119. Ceir nodiadau ynglŷn â Phatagonia mewn Sbaeneg, a hynnu mewn llaw wahanol, ar f. 4 (testun â'i wyneb i waered). = The diaries comprise an account, [2]-5 December 1889, of a trip on board a steamship to the regional capital, Concepción, to meet with the immigration supervisor (ff. 1-3 verso, 4 verso), and a diary detailing everyday life on the family farm at Nueva Imperial, 17 August-16 October 1891 (ff. 5-16 verso). English translations of the diaries (f. 11 recto-verso excepted) can be found in Huw Watkin Williams, The Watkin Path to Patagonia (Neath, 2006), pp. 97-101, 105-119. There are also notes on Patagonia in Spanish, and in a different hand, on f. 4 (inverted text).

Papurau rhyddion yn awr wedi eu rhwymo yn gyfrolau ydyw Evan James MSS 8-15. Yn Evan James MSS 8-11, sef y rhai sy'n cynnwys barddoniaeth Ieuan, gwelir ar gefnau rhai dalennau y nodiad 'copied to book', yn llaw Iago; Evan James MS 3 ydyw'r llyfr hwn. Ar eraill gwelir 'copied to the music book', yn llaw Iago eto; nid yw'r llyfr hwn yn y casgliad. Gwelir fod nifer o'r cerddi wedi bod trwy'r post, rhai yn llythyrau at aelodau o'i deulu, eraill i eisteddfodau. Mae ychydig o waith Tomos ab Iago yn gymysg ag eiddo ei frawd oherwydd defnyddio'r un ddalen gan y ddau; mae'n bosibl hefyd fod nifer o'r cerddi dienw, neu â ffugenwau yn unig, yn waith Tomos - tebyg iawn i'w gilydd yw'r ddwy ysgrifen. Mae peth ansicrwydd hefyd ynglyn ag awduriaeth y cerddi yn Evan James MS 10, ff. 58-65.

Copi personol Thomas [Edward] Ellis, wedi ei ryngddalennu, o Morgan Llwyd, Llyfr y Tri Aderyn (Lerpwl: Isaac Foulkes, 1893), yn cynnwys nodiadau ac arnodiadau helaeth, yn Saesneg a Chymraeg, yn llaw Ellis, [c. 1897]. Ellis oedd golygydd cyfrol gyntaf Gweithiau Morgan Llwyd o Wynedd (Bangor, 1899), lle'r atgynhyrchwyd testun argraffiad cyntaf Llyfr y Tri Aderyn (1653) (tt. 151-266). = Thomas [Edward] Ellis's personal interleaved copy of Morgan Llwyd, Llyfr y Tri Aderyn (Liverpool: Isaac Foulkes, 1893), containing copious notes and annotations, [c. 1897], by Ellis in English and Welsh. Ellis was the editor of the first volume of Gweithiau Morgan Llwyd o Wynedd (Bangor, 1899), in which was reproduced the text of the first edition of Llyfr y Tri Aderyn (1653) (pp. 151-266).
Mae'r gyfrol yn cynnwys mân arnodiadau ar y testun gwreiddiol gyda nodiadau ychwanegol ar y rhyngddalennau (ff. 28 verso-141 verso passim). Ceir nodiadau a dyfyniadau mwy sylweddol, ar bynciau megis y Rhyfel Cartref a'r Werinlywodraeth, Oliver Cromwell, John Milton, diwinyddiaeth Gatholig, y Bumed Frenhiniaeth a'r Piwritaniaid Cymreig, ar y dalennau ychwanegol ar gychwyn a diwedd y gyfrol (ff. 1 verso-15, 25 verso-26, 145-150), gan ddyfynnu amrywiaeth o ffynonellau. = The volume contains minor annotations to the original text with further notes supplied on the interleaves (ff. 28 verso-141 verso passim). More substantial notes and quotations, on subjects including the Civil War and Commonwealth, Oliver Cromwell, John Milton, Catholic theology, the Fifth Monarchy and the Welsh Puritans, have been written on the additional leaves at the beginning and end of the volume (ff. 1 verso-15, 25 verso-26, 145-150), quoting various sources.

Copi o 'Marwnad Richard Hughes' gan Thomas Edwards o'r Nant (Twm o'r Nant), [19 gan.]. = A copy of an elegy, 'Marwnad Richard Hughes', by Thomas Edwards o'r Nant (Twm o'r Nant), [19 cent.].

Cerddi heb ddyddiad.

Llyfrau nodiadau o waith William Cosslett (Gwilym Elian) yn cynnwys cerddi holograff, 1856-1900, ar amryw destunau. = Notebooks of William Cosslett (Gwilym Elian) containing holograph poems, 1856-1900, on various subjects.

Llyfr nodiadau yn cynnwys barddoniaeth, englynion yn bennaf, 1862-1900, yn llaw William Cosslett (Gwilym Elian), ar amrywiol bynciau, gyda nifer yn ymwneud ag ardaloedd Pontypridd a Chaerffili. = A notebook containing holograph poetry, mainly englynion, 1862-1900, of William Cosslett (Gwilym Elian), on a variety of subjects, with many relating to the Pontypridd and Caerphilly areas.
Mae'r farddoniaeth yn cynnwys marwnadau, beddargraffiadau a cherddi mawl i Gwilym ap Rhys (f. 11 verso), Joseph Edwards (ff. 14 verso-15), Ardalydd Bute (f. 24 recto-verso), Stonewall Jackson (f. 29 recto-verso), H. H[ussey] Vivian (f. 30), David Pugh, [A.S.] (f. 30), E[van] Mat[t]hew Richards (f. 30 verso), [Alexandra], Tywysoges Cymru (ff. 31 verso-32), Alaw Goch (ff. 41 verso-42, 46 verso-47), Ioan Emlyn (ff. 56, 80), Telynog (f. 60), y Farwnes Windsor (ff. 60 verso-61), Syr Thomas Picton (ff. 64 verso-65), [W. E.] Gladstone (f. 68 verso), Caledfryn (f. 73 verso), R[isiart] Ddu o Wynedd (f. 74), Talhaiarn (f. 77), Dr [William] Price (ff. 77 verso-78), Ieuan Ddu (f. 80), Eurglawdd (f. 94 verso), Ieuan ab Iago (f. 96), a Llew Hiraethog (f. 112), ymysg eraill. = The poetry includes elegies, epitaphs and poetry in praise of Gwilym ap Rhys (f. 11 verso), Joseph Edwards (ff. 14 verso-15), the Marquess of Bute (f. 24 recto-verso), Stonewall Jackson (f. 29 recto-verso), H. H[ussey] Vivian (f. 30), David Pugh, [M.P.] (f. 30), E[van] Mat[t]hew Richards (f. 30 verso), Alexandra, Princess of Wales (ff. 31 verso-32), Alaw Goch (ff. 41 verso-42, 46 verso-47), Ioan Emlyn (ff. 56, 80), Telynog (f. 60), Baroness Windsor (ff. 60 verso-61), Sir Thomas Picton (ff. 64 verso-65), [W. E.] Gladstone (f. 68 verso), Caledfryn (f. 73 verso), R[isiart] Ddu o Wynedd (f. 74), Talhaiarn (f. 77), Dr [William] Price (ff. 77 verso-78), Ieuan Ddu (f. 80), Eurglawdd (f. 94 verso), Ieuan ab Iago (f. 96), and Llew Hiraethog (f. 112), amongst others.

Albwm llofnodion, 1872-1878, 1901, a fu'n eiddo i Sarah Williams, Bont Dolgadfan, Llanbrynmair, sir Drefaldwyn, yn cynnwys enghreifftiau o farddoniaeth, emynau a rhyddiaith Cymraeg a Saesneg yn nwylo tua 123 o weinidogion, beirdd ac unigolion eraill a oeddynt yn adnabod ei thad, William Williams (Gwilym Cyfeiliog). Ceir yn y gyfrol yn ogystal dau ddeg pedwar o lythyrau, 1840-1891, 1901, y rhan fwyaf at Gwilym Cyfeiliog neu ei blant, a phedwar eitem arall, i gyd wedi'i tipio i mewn. = Autograph album, 1872-1878, 1901, of Sarah Williams of Bont Dolgadfan, Llanbrynmair, Montgomeryshire, containing examples of poetry, hymns and prose in Welsh and English in the hands of some 123 Nonconformist ministers, poets and other individuals, mostly acquainted with her father William Williams (Gwilym Cyfeiliog). Also included are twenty-four letters, 1840-1891, 1901, mostly addressed to Gwilym Cyfeiliog or his children, and another four items, all tipped into the volume.
Ymysg y cyfranwyr mae Mynyddog (f. 32), [William Rees] (G[wilym] Hiraethog) (f. 53 verso), [Richard Roberts] (Gruffydd Risiart) (f. 66 verso) a Ieuan Gwyllt (f. 74). Ceir llythyrau gan W[illiam] Rowlands (Gwilym Leyn), [18]64 (f. 3), S[amuel] R[oberts], 1876 (ff. 10-11), [y Parch.] Richard [Williams], [ewythr Sarah Williams], [18]42 (f. 14), John Evans (I. D. Ffraid), 1870 (f. 18), [y Parch.] Henry Rees, [18]59 (f. 21), J. R. Kilsby Jones, Tachwedd-[Rhagfyr] 1866 (ff. 23-24, 28 verso-29 (copi)), J[oseph] Parry, 1870 (f. 26), E[dward] Stephen (Tanymarian) (f. 31), [y Parch.] John Elias, 1840 (f. 41), James Sauvage, 1882 (ff. 45-46), Fre[deri]ck Hanbury Tracy [AS], 1878 (f. 50), Mary Davies, [18]83 (f. 61), Cranogwen, 1867 (f. 65 recto-verso), ac eraill. Hefyd yn y gyfrol mae copi o'r emyn pedair pennill, yn cychwyn 'Er mai hollol groes i nattur…', o waith Ann Griffiths, yn llaw y Parch. John Hughes Pontrobert, [?1840au] (ff. 56 recto-verso; gw., er enghraifft, Gwaith Ann Griffiths, [gol. gan O. M. Edwards] (Llanuwchllyn, 1905), tt. 30-31), ar gefn byr-gofiant Thomas Meredith, Llanbrynmair, gan 'WH' [?William Howell] (ff. 56 verso-57; gw. hefyd f. 52). = The contributors include Mynyddog (f. 32), [William Rees] (G[wilym] Hiraethog) (f. 53 verso), [Richard Roberts] (Gruffydd Risiart) (f. 66 verso) and Ieuan Gwyllt (f. 74). There are letters from W[illiam] Rowlands (Gwilym Leyn), [18]64 (f. 3), S[amuel] R[oberts], 1876 (ff. 10-11), [the Rev.] Richard [Williams], [Sarah Williams's uncle], [18]42 (f. 14), John Evans (I. D. Ffraid), 1870 (f. 18), [the Rev.] Henry Rees, [18]59 (f. 21), J. R. Kilsby Jones, November-[December] 1866 (ff. 23-24, 28 verso-29 (copy)), J[oseph] Parry, 1870 (f. 26), E[dward] Stephen (Tanymarian) (f. 31), [the Rev.] John Elias, 1840 (f. 41), James Sauvage, 1882 (ff. 45-46), Fre[deri]ck Hanbury Tracy [MP], 1878 (f. 50), Mary Davies, [18]83 (f. 61), Cranogwen, 1867 (f. 65 recto-verso), among others. Also inserted into the volume is a copy of the hymn of four stanzas beginning 'Er mai hollol groes i nattur…' by Ann Griffiths in the hand of the Rev. John Hughes, Pontrobert, [?1840s] (f. 56 recto-verso; see, for instance, Gwaith Ann Griffiths, [ed. by O. M. Edwards] (Llanuwchllyn, 1905), pp. 30-31), written on the reverse of a brief memoir of Thomas Meredith, Llanbrynmair, by 'WH' [?William Howell] (ff. 56 verso-57; see also f. 52).

Cerdd, [Ionawr 1902], yn llaw'r Parch. Owen Griffith Owen (Alafon), at Rhiannon [Morris Jones], Llanfairpwllgwyngyll, merch tair mlwydd oed John Morris Jones, yn diolch iddi am lun (f. 3). Ceir hefyd nodyn byr oddi wrth Alafon at Rhiannon (f. 4). = An autograph poem, [January 1902], by the Rev. Owen Griffith Owen (Alafon), to Rhiannon [Morris Jones], Llanfairpwllgwyngyll, the three year old daughter of John Morris Jones, thanking her for a picture (f. 3). Also included is a brief note from Alafon to Rhiannon (f. 4).

Gohebiaeth 'Alaw Ddu', 1870-1904; copïau llawysgrif o'i gyfansoddiadau cerddorol, yn cynnwys alawganau, 1878-1901, anthemau,1875-1903, emynau,1865-1895, caneuon crefyddol,1875-1896, caneuon seciwlar, 1879-[c. 1900], a darnau cerddorfaol, 1889-1899; ac eitemau amrywiol, 1879-1894 = Correspondence of 'Alaw Ddu', 1870-1904; manuscripts of his musical compositions, comprising cantatas, 1878-1901, anthems, 1875-1903, hymns, 1865-1895, religious songs, 1875-1896, secular songs, 1870-[c. 1900], and orchestral pieces, 1889-1899; and miscellaneous items, 1879-1894.