Ardal dynodi
Cod cyfeirnod
Teitl
Dyddiad(au)
- 1897-1951 (Creation)
Lefel y disgrifiad
Ffeil
Maint a chyfrwng
20 ff.
Guarded and filed.
Ardal cyd-destun
Enw'r crëwr
Hanes bywgraffyddol
Ganwyd Thomas Gwynn Jones (1871-1949), bardd, newyddiadurwr, cyfieithydd, nofelydd, dramodydd, beirniad ac ysgolhaig, yn y Gwyndy Uchaf, Betws yn Rhos, sir Ddinbych. Yn 1899 priododd Margaret Davies, a chawsant ferch a dau fab. Heblaw am addysg elfennol, yr oedd Jones yn hynanddysgedig, er iddo dderbyn gwersi mewn mathemateg, Lladin a Groeg gan gymydog. Rhwystrwyd ei uchelgais o astudio yn Rhydychen gan afiechyd, a gweithiodd fel newyddiadurwr gyda Baner ac Amserau Cymru, Y Cymro (y daeth yn olygydd arno faes o law), Yr Herald Gymraeg a phapurau newydd eraill rhwng 1891 a 1909, pan gymerodd swydd yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru yn Aberystwyth. Fe'i penodwyd yn ddarlithydd yn Adran y Gymraeg yng Ngholeg Prifysgol Cymru, Aberystwyth, yn 1913, a'i ddyrchafu i Gadair Gregynog mewn Llenyddiaeth Gymraeg yn 1919; ymddeolodd yn 1937. Derbyniodd y CBE yr un flwyddyn. Dylanwadwyd Jones yn gryf gan y llenor Robert Ambrose Jones (Emrys ap Iwan,1851-1906) ac yn arbennig gan y newyddiadurwr a'r cyfieithydd Daniel Rees (1855-1931), gyda'r hwn y magodd berthynas glos. Yn ogystal ag ymhyfrydu mewn llenyddiaeth Gymraeg a Saesneg cyfoes ac o'r bedwaredd ganrif ar bymtheg, datblygodd ddiddordeb mewn llenyddiaeth Gymraeg yr oesoedd canol a'r cyfnod modern cynnar, a hefyd llên gwerin ac ieithoedd tramor, yn enwedig Gwyddeleg ac ieithoedd Celtaidd eraill; bu ar ymweliad ag Iwerddon deirgwaith rhwng 1892 a 1913, daeth i gysylltiad ag ysgolheigion Gwyddelig, a defnyddiodd lysenwau fel Fionn mhac Eóghain yn ei ohebiaeth atynt. Ei brif lwyddiant oedd fel bardd pwysicaf ei genhedlaeth, yn cyfansoddi'n bennaf yn y mesurau caeth. Cyfansoddodd a chyhoeddodd farddoniaeth yn y 1880au, ac enillodd y Gadair yn yr Eisteddfod Genedlaethol yn 1902 a 1909 (am 'Ymadawiad Arthur a 'Gwlad y bryniau'); ymhlith gweithiau eraill o'i eiddo mae 'Tir na nOg', 'Madog' ac 'Y Dwymyn'. Cyfieithodd Jones waith Goethe, Ibsen, Shakespeare ac eraill i'r Gymraeg, a chyhoeddodd gyfieithiad Saesneg o Gweledigaethau y Bardd Cwsc Ellis Wynne (1670/1-1734). Mae ei brif gyhoeddiadau academaidd yn cynnwys astudiaeth ar waith y bardd Tudur Aled (bl. 1480-1526), ac roedd yn awdur nofelau, dramâu, cofiannau a llyfr taith hefyd. Yn ogystal, yr oedd yn beirniadu a darlithio mewn eisteddfodau yn rheolaidd, ac yn athro dylanwadol.
Enw'r crëwr
Hanes bywgraffyddol
Enw'r crëwr
Hanes bywgraffyddol
Enw'r crëwr
Hanes bywgraffyddol
The Rev. John Dyfnallt Owen (Dyfnallt, 1873-1956), poet, writer and journalist, was born at Coedffalde, Glamorgan, on 7 April 1873. He was Congregational minister at Lammas Street, Carmarthen, 1910-1947. He won the crown at the 1907 National Eisteddfod in Swansea and was made Archdruid of Wales in 1954. From 1927 he edited the weekly Welsh newspaper Y Tyst. Dyfnallt was, from 1908, a member of the Celtic Congress. He visited Brittany in 1928, publishing his accounts of the journey in Y Tyst (collected in O Ben Tir Llydaw (Merthyr Tydfil, 1934)). He became friends with leading Breton nationalists and literary figures, including Taldir and the Abbé Perrot. Dyfnallt's daughter Meirion (1905-1991) and son Geraint (1908-1993) also became deeply interested in Breton matters. Dyfnallt died in Aberystwyth on 28 December 1956.
Following the Liberation of France from Nazi occupation in 1944 many Breton nationalists were imprisoned or otherwise punished by the French authorities on charges of collaboration. Dyfnallt was among the prominent Welshmen who sought to defend some of those affected, campaigning on their behalf and writing in their defence in the Welsh press. He was part of a delegation from the Council of the National Eisteddfod to visit France in April 1947, on the invitation of the French government, to inquire into the situation.
Enw'r crëwr
Hanes bywgraffyddol
Ganwyd Kate Roberts (1891-1985), un o'r ffigurau pwysicaf yn hanes llenyddiaeth Cymru, yn Rhosgadfan, Llanwnda, pentref yn ardal y chwareli yn sir Gaernarfon. Yr oedd yn nofelydd, yn awdur storiâu byrion ac yn newyddiadurwraig lenyddol. Graddiodd mewn Cymraeg yng Ngholeg Prifysgol Gogledd Cymru, Bangor, lle bu'n astudio o dan Syr John Morris-Jones a Syr Ifor Williams. Wedi hynny bu'n athrawes Gymraeg yn Ystalyfera ac Aberdâr, ac yn 1928 priododd Morris T. Williams a phrynodd y ddau Wasg Gee, cyhoeddwr Baner ac Amserau Cymru. Yn dilyn marwolaeth ei gŵr yn 1946, parhaodd i redeg y busnes ar ei phen ei hun am ddeng mlynedd arall. Cyhoeddodd nifer fawr o nofelau a storiâu byrion o 1925 hyd 1937 ac o 1949 hyd 1981. Yr oedd hefyd yn aelod gweithgar o Blaid Genedlaethol Cymru a chyfrannodd yn rheolaidd i bapur newydd misol y blaid, Y Ddraig Goch. Mae nifer o'i gweithiau yn adlewyrchu cymdeithas y chwarel y magwyd Kate Roberts ynddi. Mae rhai o'i gweithiau yn ymwneud â gwragedd neu hen bobl yn byw ar eu pennau eu hunain. Yr oedd hefyd yn awdures llyfrau ar gyfer ac am blant. Yr oedd themâu ei gwaith cyhoeddedig yn cynnwys pynciau llenyddol, gwleidyddol a theuluol.
Hanes archifol
Ffynhonnell
Ardal cynnwys a strwythur
Natur a chynnwys
Ten letters, 1897-1951, to the Rev. John Dyfnallt Owen. The correspondents include T. Gwynn Jones (1) 1926, Dr Kate Roberts (1) 1928, J. M. Perrot (1) 1930 and Édouard Bachellery (2) 1936-51.
Gwerthuso, dinistrio ac amserlennu
Croniadau
System o drefniant
Ardal amodau mynediad a defnydd
Amodau rheoli mynediad
Readers consulting modern papers in the National Library of Wales are required to abide by the conditions noted on the 'Modern papers - data protection' form issued with their Readers' Tickets.
Amodau rheoli atgynhyrchu
Usual copyright laws apply.
Iaith y deunydd
Sgript o ddeunydd
Nodiadau iaith a sgript
Welsh, English, French.
Cyflwr ac anghenion technegol
Cymhorthion chwilio
The contents of NLW MSS 22853-23691 are indexed in greater detail in Handlist of Manuscripts in the National Library of Wales, vol. 9 (Aberystwyth, 2003).
Cymorth chwilio a gynhyrchir
Ardal deunyddiau perthynol
Bodolaeth a lleoliad y gwreiddiol
Bodolaeth a lleoliad copïau
Unedau o ddisgrifiad cysylltiedig
Ardal nodiadau
Nodiadau
Title based on contents.
Nodiadau
Preferred citation: NLW MS 23324C.