Mae'r grŵp hwn yn cynnwys anerchiadau, darlithoedd a pheth gohebiaeth berthynol mewn llawysgrif a theipysgrif, 1996-1998.

Mae'r grŵp hwn yn cynnwys torion o erthyglau Angharad Tomos i Y Faner, copïau teipysgrif a rhai torion o'i cholofn olygyddol a'i cholofn fel Cadeirydd yn Nhafod y Ddraig, ynghyd â nodiadau ar gyfer rhai o'i hareithiau ac ambell erthygl amdani hi, 1979-1983.

Mae'r dyddiadur yn cynnwys nodiadau bras a luniwyd yn ddiweddarach ynglŷn â'r cyfarfod cyntaf i drafod y brotest yn erbyn yr ysgol fomio ym Mhenyberth.

Mae'r gyfres yn cynnwys dyddiaduron Ambrose Bebb, yn bennaf o'r cyfnod yr oedd yn byw ym Mangor ac yn ddarlithydd ar staff y Coleg Normal. Mae'r dyddiaduron, yn bennaf, yn cofnodi ei fywyd teuluol, ei waith yn ddarlithydd ac awdur, bywyd y capel, a'i gyfnodau yn Ffrainc a Llydaw, gyda sylwadau ar ddigwyddiadau cyfoes, yr Ail Ryfel Byd, a dyddiau cynnar Plaid Cymru. Ar y cyfan, mae'r cofnodion yn y dyddiaduron yn eithaf llawn, ac eithrio o 1930 hyd 1936. Mae'r dyddiaduron yn rhedeg o Ionawr hyd Ragfyr oni nodir yn wahanol.

Ymhlith y torion ceir 'The Labour Candidature: an appeal to the Electorate of Pembrokeshire', 1922, a gyhoeddwyd yn nhri o bapurau lleol y sir, ynghyd â fersiwn llawysgrif; 'A Welsh state. The new Nationalism', South Wales News, 1924; 'Carmarthen Borough Education Committee and the Welsh language', llythyr at olygydd The Welshman, 1924; 'Nodion y Cymro a'r Blaid Genedlaethol', The Labour News, 1925; 'The new Welsh Nationalism', Manchester Guardian, 1926; a 'Sir Gaerfyrddin-ar ddiwrnod garw', Heddiw, Hydref-Tachwedd 1941.

Torion o'r wasg, 1934-1936, yn ymwneud â'r achos yn bennaf.

Mae'r gyfres hon yn cynnwys y prif rediad o lythyrau gan unigolion amlwg o'r byd academaidd a'r byd gwleidyddol yng Nghymru a Llydaw, yn ogystal â llythyrau oddi wrth gyn-fyfyrwyr Bebb o'r Coleg Normal a oedd yn gwasanaethu yn y fyddin adeg yr Ail Ryfel Byd, ac oddi wrth aelodau o'i deulu. Mae'r llythyrau yn ymdrin, ymysg pethau eraill, gyda hanes a sefyllfa Llydaw cyn ac yn ystod yr Ail Ryfel Byd, hanes cynnar Plaid Cymru, Y Coleg Normal, Yr Eisteddfod Genedlaethol, materion enwadol yng Nghymru, cyhoeddiadau Bebb, a phrofiad ei gyn-fyfyrwyr yn yr Ail Ryfel Byd.

Yn eu plith ceir rhai'n ymwneud â sefydlu Plaid Genedlaethol Cymru. Yn ogystal â'r llythyrau, ceir copi teipysgrif o 'Cywydd Marwnad T. Gwynn Jones' gan, ac wedi ei arwyddo gan, Saunders Lewis; a 'Golygfa Mewn Caffe neu, Y Terfyn yng Nghymru', gan ac yn llaw Saunders Lewis. Hefyd, ceir un llythyr, dyddiedig 1931, at Saunders Lewis.

Llythyrau, 1911-1969, a anfonwyd at D. J. Williams, gan gynnwys ffeiliau unigol ar gyfer cyfeillion agos ato fel Saunders Lewis, Kate Roberts a Lewis Valentine, a ffrindiau oedd yn filwyr adeg y Rhyfel Byd Cyntaf. Ceir llythyrau o gefnogaeth adeg achos Penyberth a llythyrau'n trafod materion gwleidyddol megis ei waith gyda Phlaid Cymru. Mae nifer yn mynegi gwerthfawrogiad o'i waith fel llenor a llawer yn ymwneud â'i weithgareddau fel siaradwr gwadd a darlithydd poblogaidd. Yn fynych ceir drafft o ateb D. J. Williams.

Papurau yn ymwneud â'r mudiadau a'r sefydliadau yr oedd Dr Iorwerth Hughes Jones yn ymwneud â hwynt, 1926-1970, sef Plaid Cymru, Yr Urdd, ymgyrchoedd gwleidyddol a Phrifysgol Cymru, Abertawe.

Darlithoedd a phapurau'n ymwneud â hanes Plaid Cymru, 1924-1967, gan gynnwys cofnodion cyfarfod cyntaf y Blaid yn ne Cymru, 1924; papurau'n ymwneud â gyrfa Saunders Lewis yn sgîl llosgi'r Ysgol Fomio, 1936-1943; cofnodion cangen Dinas Caerdydd o Blaid Cymru, 1932-1936; a deunydd printiedig amrywiol, 1926-1965.

Torion o'r wasg, [1912]-1969, yn cynnwys erthyglau ganddo neu amdano, gan gynnwys rhai o'r County Echo (yn arbennig 'Our Readers' Views') a'r Western Telegraph gan mwyaf yn ymwneud â phynciau fel gwleidyddiaeth yn lleol a chenedlaethol; addysg Gymraeg; cenedlaetholdeb; newyddion Abergwaun; ynghyd â llawer iawn o lythyrau at olygyddion papurau newydd oddi wrth D. J. Williams. Nodwyd y cynnwys a'r ffynhonnell ar yr amlenni yn fynych iawn ganddo.

Torion papur amrywiol, 1934-1978, y mwyafrif yn cynnwys cyfeiriadau at genedlaetholdeb, addysg Gymraeg, a chrefydd a diwylliant Cymru. Ymddengys mai torion a grynhowyd gan Elizabeth Williams yw'r rhain, ac yn eu plith mae erthyglau ganddi hi a G. J. Williams ar yr iaith Gymraeg. Ceir hefyd nodiadau ar ddiwylliant, crefydd ac iaith, nifer gan ac yn llaw Elizabeth Williams.

Ceir llythyr, 1944, oddi wrth D. J. Williams at Prosser Rhys yn amgau yr ysgrifau y bwriadwyd eu cyhoeddi yn un gyfrol, a llythyr, 1946, oddi wrth J. D. Lewis a'i Feibion yn eu dychwelyd ato wedi iddynt brynu Gwasg Aberystwyth yn dilyn marwolaeth Prosser Rhys. Yn eu plith ceir 'Teyrnas Dduw' a 'Y Mawr a'r Bach yn y Greadigaeth', Yr Efrydydd, 1924; 'De Valera', Y Darian, Ebrill 1924; 'Ffantasi ar Oronwy Owen' [yn wreiddiol sgript radio 'Beth petasai Goronwy Owen wedi ei wneud yn Esgob?', 1938, a gyhoeddwyd yn Heddiw, Rhagfyr 1938]; 'Beth sy'n bod ar yr Hen Gorff?', Y Faner, Ionawr 1941; 'Sir Gaerfyrddin-ar ddiwrnod garw', Heddiw, Hydref-Tachwedd 1941; a 'Y ddau genedlaetholdeb yng Nghymru', [Y Llenor, 1944].

The file contains correspondence and press cuttings, 1989-1990, concerning the fire-bomb campaign of Meibion Glyndŵr and the attitude adopted by the Labour Party towards it.

Nodiadau ymchwil, [c. 1970]-[c. 1985], yn llaw Gwynfor Evans, ar hanes y mudiad cenedlaethol yng Nghymru./Research notes, [c. 1970]-[c. 1985], written by Gwynfor Evans, on the history of the nationalist movement in Wales.

The file is composed of correspondence and papers concerning the organisation of a seminar on the theme 'Labour's Answer to Nationalism' to be held at Coleg Harlech on 21 November 1987.

Twenty six letters, 1922-1937, from D. J. Williams, Fishguard, to Flora Forster. They relate mainly to their personal relationship, but also contain references to his imprisonment, 1937 (ff. 48-9), George M. Ll. Davies (ff. 29 verso-30, 41), the 1922 parliamentary election (ff. 1-3), Saunders Lewis (f. 14 verso), and Welsh nationalism (ff. 45-8).

Political papers of Jonathan Edwards, Plaid Cymru Member of Parliament for Carmarthen East and Dinefwr. The papers comprise correspondence, speeches, campaign material, diaries, papers on policy and notes. Tops include the UK leaving the European Union (Brexit), devolution, agriculture, banking, assisted dying, transport and regulation of the press..

Llungopïau a theipysgrifau o erthyglau, 1997-1998, a gyhoeddwyd mewn cylchgronau a llyfrau yn ymwneud â themau gwleidyddol, yn bennaf cenedlaetholdeb./Photocopies and typescripts of articles, 1997-1998, published in books and journals and on political themes, mainly nationalism.