Fonds GB 0210 AMBEBB - Papurau Ambrose Bebb

Identity area

Reference code

GB 0210 AMBEBB

Title

Papurau Ambrose Bebb

Date(s)

  • 1887-1955 (yn bennaf 1919-1955) (crynhowyd [1920au]-1958) (Creation)

Level of description

Fonds

Extent and medium

0.010 metrau ciwbig (11 bocs)

Context area

Name of creator

Biographical history

Ganwyd yr awdur a'r hanesydd William Ambrose Bebb yng Ngoginan, Ceredigion, yn 1894. Graddiodd o Goleg Prifysgol Cymru Aberystwyth yn 1918 cyn treulio dwy flynedd arall yno yn astudio ar gyfer gradd MA. Aeth i Brifysgol Rennes yn 1920 ond symudodd i'r Sorbonne ym Mharis cyn pen ychydig wythnosau lle bu'n fyfyriwr ac yn ddarlithydd a lle daeth dan ddylanwad Charles Maurras a'r Action Francaise, ac y daeth yn edmygydd mawr o Ffrainc a'i diwylliant. Ymunodd â staff Adran Hanes y Coleg Normal, Bangor, yn 1925, gan ddod, yn ddiweddarach, yn bennaeth yr Adran. Cyhoeddodd ei fyfyrdodau ar wareiddiad Ewrop yn y gyfrol Crwydro'r Cyfandir (1936). Daeth i adnabod Llydaw yn dda a rhoddodd adroddiadau ar ei gysylltiadau â'r mudiad cenedlaethol yn y wlad honno mewn tri llyfr a gyhoeddwyd rhwng 1929 a 1941. Ysgrifennodd gyfres o bum llyfr ar hanes Cymru, a gyhoeddwyd rhwng 1932 a 1950, ac y mae llawysgrifau'r cyfrolau hynny ymysg y papurau hyn. Yn 1924 sefydlodd y Mudiad Cymreig ar y cyd â Saunders Lewis a Griffith John Williams, mudiad a ddatblygodd yn ddiweddarach i fod yn Blaid Genedlaethol Cymru ac a ddaeth wedi hynny yn Blaid Cymru. Parhaodd i fod yn un o gefnogwyr selocaf y Blaid hyd at yr Ail Ryfel Byd ac fe safodd yn ymgeisydd drosti yn Arfon yn Etholiad Cyffredinol 1945. Tua diwedd ei oes, fodd bynnag, oerodd ei s1/4l wleidyddol a rhoddai bwyslais cynyddol ar egwyddorion Cristnogol, fel y dengys ei lyfr olaf, Yr Argyfwng, a gyhoeddwyd yn 1956, ar ôl ei farwolaeth.
Priododd yn 1931 ag Eluned Pierce Roberts, Llangadfan, a bu iddynt saith o blant. Gwnaeth y teulu eu cartref yn Llwydiarth, Ffordd Ffriddoedd, Bangor Uchaf. Bu farw Ambrose Bebb yn sydyn ar 27 Ebrill 1955.

Archival history

Bu papurau Ambrose Bebb yn nwylo'r teulu ers ei farw yn 1955. Cyn eu trosglwyddo i'r Llyfrgell fe ddefnyddiwyd rhai o'r papurau gan Robin Humphreys a Robin Chapman ar gyfer eu hymchwil i'w cyfrolau ar Ambrose Bebb. Ni throsglwyddwyd pump o'r dyddiaduron a gyhoeddwyd gan Robin Humphreys, sef rhai 1920-1925, i ofal y Llyfrgell.

Immediate source of acquisition or transfer

Adneuwyd gan ferch Ambrose Bebb, Mrs Lowri Williams, Wdig, sir Benfro, Mawrth 1998, a chanddi trwy law T. Robin Chapman, Aberystwyth, Mai 2004.; C1998/7, 0200405302

Content and structure area

Scope and content

Mae'r fonds yn cynnwys gohebiaeth, 1898-1958, dyddiaduron, 1918-1954, llawysgrifau a theipysgrifau llawer o'i gyhoeddiadau llenyddol, hanesyddol, crefyddol a hunangofiannol, 1934-1955, copi o'i draethawd MA, 1920, ynghyd â nifer bychan o ddarlithoedd a phapurau amrywiol, 1937-1949. Mae rhai o'r llythyrau at Bebb, ynghyd â rhai o'i ddyddiaduron, yn taflu goleuni gwerthfawr ar gyflwr a hanes Llydaw cyn ac yn ystod yr Ail Ryfel Byd, ac i raddau llai, ar hanes cynnar Plaid Cymru.

Appraisal, destruction and scheduling

Action: Cadwyd y cyfan o bapurau Ambrose Bebb a adneuwyd i'r Llyfrgell..

Accruals

Mae ychwanegiadau yn bosibl.

System of arrangement

Trefnwyd yn LlGC ar sail profiant i bedwar grŵp: papurau personol, [?1920]-1955, cyhoeddiadau, 1934-1955, papurau academaidd, 1920-1949, a phapurau amrywiol, 1937-1949.

Conditions of access and use area

Conditions governing access

Disgwylir i ddarllenwyr sydd am ddefnyddio papurau diweddar yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru lofnodi'r ffurflen 'Papurau modern - gwarchod data'.

Conditions governing reproduction

Amodau hawlfraint arferol.

Language of material

  • Welsh
  • English
  • French
  • Breton

Script of material

Language and script notes

Cymraeg, Saesneg, Ffrangeg, Llydaweg.

Physical characteristics and technical requirements

Finding aids

Ceir copi caled o'r rhestr yn LlGC ac yn Llyfrgell y Coleg, Prifysgol Cymru Bangor.

Allied materials area

Existence and location of originals

Existence and location of copies

Related units of description

Related descriptions

Publication note

Lowri Williams, gol., Bro a Bywyd Ambrose Bebb, (Barddas, 1995),

T. Robin Chapman, W. Ambrose Bebb, Cyfres Dawn Dweud, (Gwasg Prifysgol Cymru, 1997), a gweler disgrifiad cyfres PD1.

Notes area

Alternative identifier(s)

Virtua system control number

vtls004166023

GEAC system control number

(WlAbNL)0000166023

Access points

Subject access points

Place access points

Genre access points

Description control area

Description identifier

Institution identifier

Rules and/or conventions used

Wrth lunio'r disgrifiad hwn dilynwyd canllawiau ISAD(G) Ail Argraffiad; rheolau AACR2; ac LCSH.

Status

Level of detail

Dates of creation revision deletion

Awst 2001.

Language(s)

  • Welsh

Script(s)

Sources

Archivist's note

Lluniwyd gan R. Arwel Jones.

Archivist's note

Defnyddiwyd y ffynonellau canlynol wrth lunio'r rhestr: Cydymaith i Lenyddiaeth Cymru, (Caerdydd, 1997); Bywgraffiadur Cymreig 1951-1970, (Llundain, 1997);

Accession area

Related subjects

Related genres

Related places