Identity area
Reference code
Title
Date(s)
- 1914-1971 / (Creation)
Level of description
fonds
Extent and medium
0.043 metrau ciwbig (25 bocs, 1 ffolder, 1 cyfrol).
Context area
Name of creator
Biographical history
Ganwyd Edgar Phillips ('Trefin', 1889-1962) ar 8 Hydref 1889 yn Nhre-fin, sir Benfro, ond symudodd y teulu i Gaerdydd pan oedd Trefin yn un ar ddeg mlwydd oed, a mynychodd Ysgol Sloper Road yn y ddinas, lle cafodd gyfle i ddysgu elfennau sylfaenol y Gymraeg. Pedair blynedd yn ddiweddarach dychwelodd i Dre-fin yn brentis i deiliwr, ac yn ddiweddarach bu'n gweithio fel teiliwr yn Nhreletert a Hendy Gwyn ar Daf. Ar yr un pryd meistrolodd gymhlethdodau astrus y gynghanedd. Yn 1912 aeth i weithio fel teiliwr yn Llundain cyn dychwelyd yn fuan i Gaerdydd i weithio fel prif deiliwr yn un o siopau mwyaf y ddinas, ac wedyn agorodd ei siop ei hun yn Awst 1914. Ymunodd Trefin â'r Royal Garrison Artillery yn 1915, daeth yn fagnelwr, ond cafodd ei glwyfo'n ddrwg iawn a threuliodd gyfnodau hir yn yr ysbyty. Yn 1921 aeth i Goleg Caerllion ar Wysg lle enillodd dystysgrif athro gydag anrhydedd. Bu'n athro Cymraeg yn ysgol gynradd Pengam o 1923 i 1924 pan gafodd ei benodi'n athro Cymraeg yn Ysgol Eilradd Pontllanfraith ac arhosodd yno weddill ei yrfa tan iddo ymddeol yn 1954. Yr oedd yn un o arloeswyr darlledu yn y Gymraeg. Yr oedd Trefin yn cystadlu'n rheolaidd mewn gwahanol eisteddfodau lleol a chenedlaethol. Yn 1933, ac yntau eisoes wedi ennill 33 cadair a choron, enillodd y Gadair yn yr Eisteddfod Genedlaethol, a bu'n gwasanaethu fel Ceidwad y Cledd yng Ngorsedd y Beirdd o 1947 hyd 1960 pan gafodd ei benodi'n archdderwydd. Cyhoeddodd sawl cyfrol o'i farddoniaeth a bu farw ar 30 Awst 1962. Bu'n briod dair gwaith. Ei drydedd wraig, a briododd yn Hydref 1951, oedd Maxwell Fraser (Dorothy May Phillips (1902-1980)), yr awdures llyfrau taith adnabyddus. Cyhoeddwyd Cofiant Trefin gan Brinley Richards yn 1963.
Archival history
Immediate source of acquisition or transfer
Maxwell Fraser, gweddw Trefin; Cymynrodd; 1981
Content and structure area
Scope and content
Mae'r casgliad yn cynnwys papurau personol, rhai ohonynt ynglŷn â pharatoi a chyhoeddi cofiant Brinley Richards i Trefin yn 1963, nodiadau ar achau Trefin a chefndir y teulu a luniwyd gan Maxwell Fraser, llythyrau cydymdeimlad a dderbyniodd Maxwell Fraser yn dilyn marwolaeth Trefin ar 30 Awst 1962, papurau'n ymwneud â marwolaeth, angladd etc. Trefin; personalia, yn cynnwys dyddiaduron Trefin am ychydig flynyddoedd yn unig rhwng 1926 a 1962, llyfrau lloffion, copïau rhydd o dorion o'r wasg, papurau'n ymwneud â gyrfa proffesiynol Trefin rhwng 1923 a 1954, a chardiau cyfarch a dderbyniodd ar wahanol achlysuron; llythyrau cyffredinol, 1936-1962, a anfonwyd at Trefin, ynghyd â grwpiau o lythyrau a dderbyniodd ar adegau penodol, megis ar ennill y Gadair yn Wrecsam yn 1933, ar ei briodas â Maxwell Fraser yn 1951, ac ar gael ei ddewis yn Archdderwydd Cymru yn 1959, ynghyd a grŵp o lythyrau Trefin at Maxwell Fraser, 1948-1962; papurau'n ymwneud â'r Orsedd a'r Eisteddfod, 1923-1962, copïau drafft a theipysgrif o waith llenyddol a chyhoeddiadau Trefin, gan gynnwys cerddi, pregethau, storïau byrion, sgriptiau radio, dramâu, erthyglau i gylchgronau, areithiau ac anerchiadau, a chyfieithiadau o lyfrau taith Maxwell Fraser; papurau'n ymwneud ag ymchwil Trefin ar Aneurin Fardd, 1957-1965, Edmund Jones, 1958-1962, ac ar gyfer Presenting Monmouthshire, 1963-1971; llyfrau nodiadau Trefin yn cynnwys nodiadau academaidd; llyfrau nodiadau'n cynnwys nodiadau a gymerodd Eluned Phillips yn yr ysgol a'r coleg; papurau amrywiol, 1876-1955; eitemau printiedig, 1928-1961, gwahanlithoedd a chopïau printiedig o ddeunydd gan Trefin yn bennaf; ac eitemau printiedig amrywiol, 1898-1960. = The collection comprises personal papers, some relating to the preparation and publication of the biography of Trefin by Brinley Richards in 1963, notes on Trefin's ancestry and family background prepared by Maxwell Fraser, sympathy letters sent to Maxwell Fraser following Trefin's death on 30 August 1962, papers relating to Trefin's death, funeral etc.; personalia, including Trefin's diaries for only a few years between 1926 and 1962, scrapbooks, loose press cuttings, papers concerning Trefin's professional career as a teacher between 1923 and 1954, and greetings cards which he had received on various occasions; general letters, 1936-1962, addressed to Trefin, together with groups of letters on specific occasions, such as winning the chair at Wrexham in 1933, on his marriage to Maxwell Fraser in 1951, and on his selection to be archdruid of Wales in 1959, together with a group of letters, 1948-1962, from Trefin to Maxwell Fraser; papers concerning the Gorsedd and the Eisteddfod, 1923-1962; drafts and typescripts of Trefin's writings and publications, including poems, sermons, short stories, radio scripts, plays, articles for journals, speeches and addresses, and translations of Maxwell Fraser's travel writings; papers relating to Trefin's researches on Aneurin Fardd, 1957-1965, Edmund Jones, 1958-1962, and for Presenting Monmouthshire, 1963-1971; Trefin's notebooks bearing academic notes; notebooks containing school and college notes taken by Eluned Phillips; miscellaneous papers, 1876-1955; printed items, 1928-1961, mainly offprints and printed copies of material written by Trefin; and miscellaneous printed items, 1898-1960.
Appraisal, destruction and scheduling
Action: Cadwyd yr holl bapurau.
Accruals
Ni ddisgwylir ychwanegiadau.
System of arrangement
Trefnwyd fel a ganlyn: deunydd cofiannol; personalia; gohebiaeth; yr Eisteddfod a'r Orsedd; Cyfansoddiadau Trefin; Aneurin Fardd; Edmund Jones; Presenting Monmouthshire; lyfrau nodiadau Trefin, llyfrau nodiadau Eluned Phillips; papurau amrywiol; deunydd printiedig; a deunydd printiedig amrywiol.
Conditions of access and use area
Conditions governing access
Disgwylir i ddarllenwyr sydd am ddefnyddio papurau modern yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru lofodi'r ffurflen 'Papurau modern - gwarchod data'.
Conditions governing reproduction
Amodau hawlfraint arferol.
Language of material
- Welsh
- English
Script of material
Language and script notes
Cymraeg, Saesneg.
Physical characteristics and technical requirements
Finding aids
Mae copi caled o'r catalog ar gael yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru. Ceir mynediad i'r catalog ar lein.
Allied materials area
Existence and location of originals
Existence and location of copies
Related units of description
Publication note
Brinley Richards, Cofiant Trefin (Abertawe, 1963).
Notes area
Note
Crëwyd y teitl ar sail cynnwys yr archif.
Alternative identifier(s)
Virtua system control number
Access points
Subject access points
Place access points
Name access points
- Gorsedd y Beirdd. (Subject)
- Eisteddfod Genedlaethol Cymru (Subject)
- Phillips, Edgar, Trefin, 1889-1962 -- Archives. (Subject)
- Fraser, Maxwell. (Subject)
Genre access points
Description control area
Description identifier
Institution identifier
Rules and/or conventions used
Wrth lunio y disgrifiad hwn dilynwyd canllawiau LlGC a seiliwyd ar ISAD(G) Ail Argraffiad, rheolau AACR2; ac LCSH
Status
Level of detail
Dates of creation revision deletion
Awst 2006.
Language(s)
- Welsh
Script(s)
Sources
Archivist's note
Lluniwyd gan J. Graham Jones i brosiect ANW. Defnyddiwyd y ffynonellau canlynol wrth lunio'r rhestr: LlGC, Rhestr o Bapurau Trefin, Archdderwydd Cymru, 1994; The Dictionary of Welsh Biography, 1941-1970 (Llundain: Anrhydeddus Gymdeithas y Cymmrodorion, 2001), tt. 207-08;