Nifer o ysgrifau a nodiadau yn ymwneud a hanes Llandderfel, yn cynnwys y canlynol: drafftiau o erthygl(au) a nodiadau ar Gymdeithas Gyfeillgar y Merched; 'Y dydd o’r blaen…' (ffeithiau am Llandderfel); llyfr ysgrifennu yn cynnwys penodau VII-X o gyfres o erthyglau ar hanes plwyf Llandderfel (tt. 42-77); 'Bu bron i mi fyned heibio i Tynybwlch heb gymaint a’i enwi…', [?1946] (tt. 50-55; 54-60 – dau ddrafft); 'Pethau a Godwyd o Hên Lyfr Cofnodion y Festri Plwyf Llandderfel, 1726-1756'; 'Eglwys Derfel Sant, Llandderfel, 1856-7'; 'Deuwn yn awr at No 3 Trafalgar St, Llandderfel…', [?1946]; anerchiad ar 'Tipyn o hanes Plwyf Llandderfel'; llyfr ysgrifennu yn cynnwys adysgrif o 'An assessment for the necessary relief of the Poor … for the Parish of Llandderfel … 1826'; 'Ni thybied neb mae yn y flwyddyn (1881) y dechreuwyd Ysgol yn Llandderfel…'; 'Ychydig o ddim newid y sydd yn y Llan o hyd onid e?'; 'Manion am Llandderfel'; 'Chwilio am air a chael mwy' (ffeithiau am Llandderfel); llyfr ysgrifennu yn cynnwys 'Disgrifiad o unrhyw dri Chymro amlwg Heddiw heb eu henwi'; 'Dafydd Edwards Ty-isaf'; 'Enwau hen Dyddynnod ac Anheddau a ddiflannodd o Blwyf Llandderfel'; a rhai darnau hunangofiannol gan ER am ei blentyndod yn y pentref.

Cyfrol, [1830au, hwyr]-1916 (dyfrnod 1827), sy'n cynnwys adysgrif o'r rhestr degwm ar gyfer Llandderfel, sir Feirionnydd (ond yn hepgor manylion tirfeddianwyr a thenantiaid), [1830au, hwyr] (ff. 2-13), yn ogystal â nodiadau, [20 gan., cynnar], yn llaw Charles Jones, Llandderfel, ar hanes y plwyf (ff. 13 verso-28, 78 verso-79), a cherddi, 1913-1916 (ff. 1, 78, 79-80, 81 recto-verso a thu mewn i'r clawr ôl). = A volume, [late 1830s]-1916 (watermark 1827), containing a transcript of the tithe apportionment for Llandderfel, Merioneth (but omitting details of landowners and tenants), [late 1830s] (ff. 2-13), along with notes, [early 20 cent.], in the hand of Charles Jones, Llandderfel, on the history of the parish (ff. 13 verso-28, 78 verso-79), and poetry, 1913-1916 (ff. 1, 13 verso, 77 verso-78, 79-80, 81 recto-verso and inside back cover).
Cynhwysa'r nodiadau restr o ffermydd a bythynnod Llandderfel a Llanfor (ff. 13 verso, 14 verso-20), ac ysgrifau ar deulu'r Llwydiaid, Pale (ff. 21 verso-22), teulu John Davies, Vronhaulog [Fronheulog] (ff. 22 verso-23 verso, 27-28 verso), Dafydd Edwards, Tyisa (ff. 24-26), a theulu Charles Jones (f. 26 verso). Rhoddwyd ychydig o eitemau rhydd mewn amlen archifol (ff. i, 82-86). = The notes include list of farms and cottages in the parishes of Llandderfel and Llanfor (ff. 13 verso, 14 verso-20), memoirs on the Llwyd family of Palé (ff. 21 verso-22), the family of John Davies, Vronhaulog [Fronheulog] (ff. 22 verso-23 verso, 27-28 verso), Dafydd Edwards, Tyisa (ff. 24-26), and Charles Jones's family (f. 26 verso). A few loose items have been placed in an archival envelope (ff. i, 82-86).

A draft history of the parish of Llandderfel, with notes from Archaeologia Cambrensis.

Cyfrol yn dwyn y teitl 'Pedwerydd llyfr Scraps o ysgrifau cyhoeddedig gan Evan Roberts, Llandderfel' (f. i), yn cynnwys torion o'r wasg, 1938-[1941], yn bennaf o'i golofn 'Ysgubau o Ysgrepan y Lloffwr' yn Y Seren, yn eu mysg cyfresi o erthyglau ar 'Hen Ysgolion Bro Derfel Sant', I-XVI (ff. 5-26), 'Hanes Plwyf Llandderfel', I-XXII (ff. 59-89), a 'Hen Etholiadau Seneddol Meirionydd', I-VII (ff. 91-101).

Cyfrol yn cynnwys copïau o gerddi i gyfarch Evan Roberts (ff. i, 1-19), nodyn am ddeddfau gwlad yn effeithio ar Ymneilltuaeth (ff. 20-21 verso) a 'Manion am Llandderfel', ysgrif yn ymwneud yn bennaf ag addysg ac ysgolion yn y plwyf (ff. 22-59).

Bwndel o chwe chyfrol yn cynnwys ysgrifau, nodiadau a mân gofnodion ar bynciau yn cynnwys Gruffydd Jones, Llanddowror, hanes plwyf Llandderfel, adysgrifau o ddyddlyfr y National School yn Llanderfel, beddargraffiadau, rhestr o lyfrau llenyddol, ayyb.

Papurau Evan Roberts, Llandderfel, [1658]-[?1990au], yn cynnwys llythyrau a chardiau post, 1921-1973, oddi wrth ystod eang o ohebwyr, gan gynnwys John Cowper Powys; erthyglau, traethodau a darlithoedd ganddo, ynghyd â nodiadau ymchwil, [?1924]-[1968x1975]; papurau personol, 1924-[?1990au]; llyfrau lloffion, papurau newydd a deunyddiau printiedig eraill, [1658]-1970; a llawysgrifau, yn cynnwys gweithiau llawysgrif gan amryw awdur megis Clwydydd a Derfelog, a gasglwyd ganddo, [c. 1736]- [20 gan., ½ cyntaf]. = Papers, [1658]-[?1990s], relating to Evan Roberts, Llandderfel, including letters and postcards, 1921-1973, from a wide range of correspondents, including John Cowper Powys; articles, essays and lectures by Evan Roberts, together with research notes, [?1924]-[1968x1975]; personal papers, 1924-[?1990s]; scrapbooks, newspapers and other printed materials, [1658]-1970; and manuscript material, including manuscript works by various authors such as Clwydydd and Derfelog, collected by him, [c. 1736]- [20 cent., first ½].