Showing 45762 results

Wyth llythyr ar hugain, 1889-1892, oddi wrth T. Gwynn Jones at ei gyfaill R[owland] S[amuel] Rowlands, Tywyn, Abergele (yn ddiweddarach yn fyfyriwr yn Holt Academy, sir Ddinbych, ac yna yn astudio milfeddygaeth yng Nghaeredin), ynghyd ag eitemau eraill amgaeëdig, yn cynnwys tua un ar hugain o gerddi, i gyd yn ôl pob golwg heb eu cyhoeddi. Yn y llythyrau mae Gwynn yn trafod barddoniaeth, gwaith a materion personol. = Twenty-eight letters, 1889-1892, from T. Gwynn Jones to his friend R[owland] S[amuel] Rowlands of Tywyn, Abergele (later a student at Holt Academy, Denbighshire, and then a student of veterinary medicine at Edinburgh), together with other enclosed items, including some twenty-one poems, all apparently unpublished. In the letters Gwynn discusses poetry, work and personal matters.
Mae'r cerddi un ai ar ddalennau ar wahân (ff. 3-4, 7-8, 10-12, 14, 26, 31-32, 38-39, 71-74) neu wedi eu cynnwys yn y llythyrau (ff. 23-25 verso, 27 verso, 29 verso, 44 verso, 46 recto-verso, 62, 63). Mae'r amgaeëdigion eraill yn cynnwys llyfryn o gartwnau yn dwyn y teitl 'Darluniau Cymdeithasol', [1889] (ff. 15-22), 'Rhestr o Destynau [sic] Eisteddfod y Beirdd Serch' (ff. 35-36), darn o ryddiaith am y cymeriadau 'Ned y Dolphin' a 'Syr Harri' (ff. 75-78) a cherdd gan R. S. Rowlands ar 'Synnwyr y Fawd', ar gyfer Cyfarfod Cystadleuol Abergele, Nadolig 1889 (f. 37). Mae llythyr at Rowlands oddi wrth Griff[ith] Evans, Brynkynallt, Bangor, 13 Ebrill 1909, yn ymwneud a'r N[orth] W[ales] V[eterinary] M[edical] A[ssociation] (f. 79). Mae Gwynn yn arwyddo'i lythyrau mewn nifer o ffyrdd, gan gynnwys 'Gwynn ap Iwan', 'Gwynnvre ap Iwan', 'Thomas Gwynn ap Iwan' a 'Syr Pedr Bennwann'; ceir 'T. Gwynn-Jones' am y tro cyntaf ar 15 Ionawr 1891 (f. 44). = The poems are either on separate leaves (ff. 3-4, 7-8, 10-12, 14, 26, 31-32, 38-39, 71-74) or incorporated in individual letters (ff. 23-25 verso, 27 verso, 29 verso, 44 verso, 46 recto-verso, 62, 63). Other enclosures include a booklet of cartoons entitled 'Darluniau Cymdeithasol' ['Society Pictures'], [1889] (ff. 15-22), a satirical list of competitions for 'Eisteddfod y Beirdd Serch' (ff. 35-36), a prose fragment concerning the characters 'Ned y Dolphin' and 'Syr Harri' (ff. 75-78) and a poem by R. S. Rowlands entitled 'Synnwyr y Fawd', written for Cyfarfod Cystadleuol Abergele, Christmas 1889 (f. 37). A single letter to Rowlands from Griff[ith] Evans, Brynkynallt, Bangor, 13 April 1909, relates to the affairs of the N[orth] W[ales] V[eterinary] M[edical] A[ssociation] (f. 79). Gwynn signs his letters in a number of ways, including 'Gwynn ap Iwan', 'Gwynnvre ap Iwan', 'Thomas Gwynn ap Iwan' and 'Syr Pedr Bennwann'; 'T. Gwynn-Jones' appears for the first time on 15 January 1891 (f. 44).

Llyfr nodiadau yn cynnwys trydedd rhan drafft pensil, [1890x1891], yn llaw Daniel Owen o'i nofel Profedigaethau Enoc Huws (Wrecsam, 1891). Ceir yma ddiwedd pennod XXXIII a'r cyfan o benodau XXXIV-XLVII (wedi eu rhifo yma yn XXI-XXVII ac wyth heb rif). Ysgrifennwyd y testun ar y rectos yn gyntaf (tt. 348-386, 389-442), a'i barhau ar y versos (tt. 443-534, testun â'i wyneb i waered). = A notebook containing the third part of an autograph pencil draft, [1890x1891], by Daniel Owen of his novel Profedigaethau Enoc Huws (Wrexham, 1891). The volume contains the end of chapter XXXIII and chapters XXXIV-XLVII (here numbered XXI-XXVII with a further eight un-numbered). The text begins on the rectos (pp. 348-386, 389-442), and is then continued from the end on the versos (pp. 443-534, inverted text).
Mae'r gyfrol hefyd yn cynnwys englynion i 'Mr Thos. Wynne, Cilcen' ac i 'Meredydd' (t. i, testun â'i wyneb i waered) a phennill (t. 442a, testun â'i wyneb i waered). = The volume also contains englyns to 'Mr Thos. Wynne, Cilcen' and to 'Meredydd' (p. i, inverted text) and a verse (p. 442a, inverted text).

Llyfr nodiadau yn cynnwys drafftiau, [1894]-[1895], mewn pensil, gan Daniel Owen, o nifer o ysgrifau, yn arbennig y mwyafrif o'r straeon a gyhoeddwyd yn Straeon y Pentan (Wrecsam, 1895). = A notebook containing autograph drafts, [1894]-[1895], in pencil, of a number of prose works by Daniel Owen, in particular the majority of the stories published in Straeon y Pentan (Wrexham, 1895).
O'r pedair ar bymtheg stori yn Straeon y Pentan ceir deuddeg yma (ff. 39-95 (rectos yn unig); 1 recto-verso, 2 verso-8 verso (versos yn unig), 51 verso-65 verso (versos yn unig), 96 recto-verso, a thu mewn i'r cloriau), gan gynnwys 'Nid wrth ei Big mae Prynu Cyffylog' (tu mewn i’r clawr cefn, ff. 96 verso, 96 recto, tu mewn i’r clawr blaen), ac 'Y Daleb' (ff. 3 verso, 2 verso, 1 verso, 1, 5 verso, 4 verso, 6 verso, 7 verso, 8 verso). Yn ogystal ceir drafftiau o'r rhagair 'At y darllenydd' (ff. 9 verso, 10 verso) a'r rhan fwyaf o'r ddwy bennod olaf, hyd y diwedd (ff. 2-23, rectos yn unig), o Gwen Tomos (Wrecsam, 1894); a'r tair ysgrif olaf ar gyfer 'Nodion Ned Huws', a ymddangosodd yn Y Cymro, 19 Ebrill-3 Mai 1894 (gw. E. G. Millward, 'Ysgrifau 'Anhysbys' Daniel Owen', Llên Cymru 14 (1983-4), 253-276 (tt. 272-276)) (ff. 24-38, rectos yn unig). Cafodd testun 'darlithoedd' Wil Bryan (ff. 66 verso-95 verso, versos yn unig) ei gyhoeddi gyntaf yn Daniel Owen, Y Ddynol Natur: Cyfres o ddarlithiau gan Wil Bryan, gol. gan G. C. Ballinger (Caerdydd, 1995); mae ambell i ddarn o farddoniaeth yn y gyfrol, mae'n debyg heb eu cyhoeddi (ff. 11 verso, 50 verso, 95). = Of the nineteen stories in Straeon y Pentan twelve are present here (ff. 39-95 (rectos only); 1 recto-verso, 2 verso-8 verso (versos only), 51 verso-65 verso (versos only), 96 recto-verso, and inside the covers), including 'Nid wrth ei Big mae Prynu Cyffylog' (inside back cover, ff. 96 verso, 96 recto, inside front cover), and 'Y Daleb' (ff. 3 verso, 2 verso, 1 verso, 1, 5 verso, 4 verso, 6 verso, 7 verso, 8 verso). In addition there are drafts of the foreword, 'At y darllenydd' (ff. 9 verso, 10 verso), and most of the final two chapters, to the end (ff. 2-23, rectos only), of Gwen Tomos (Wrexham, 1894); and the final three pieces for 'Nodion Ned Huws', which appeared in Y Cymro, 19 April-3 May 1894 (see E. G. Millward, 'Ysgrifau 'Anhysbys' Daniel Owen', Llên Cymru 14 (1983-4), 253-276 (pp. 272-276)) (ff. 24-38, rectos only). The text of the 'lectures' of Wil Bryan (ff. 66 verso-95 verso, versos only) was first published in Daniel Owen, Y Ddynol Natur: Cyfres o ddarlithiau gan Wil Bryan, ed. by G. C. Ballinger (Cardiff, 1995); a few fragments of poems in the volume are apparently unpublished (ff. 11 verso, 50 verso, 95).

Papurau amrywiol, 1894-1985, gan gynnwys rhestr brintiedig o swyddogion Cymdeithas Gyfeillgar Dyffryn Nantlle, 1894, rhaglenni eisteddfod gadeiriol Ysbyty Gogledd Cymru, Dinbych, 1980-1, dirwy a roddwyd iddo am yrru yn ddiofal yn 1983 ac erthygl Mathonwy Hughes, ‘Dyfodol Y Faner’, am fwriad Cyngor y Celfyddydau i derfynu ei gymorthdal tuag at gynnal Y Faner, [1987].
Ceir hefyd enghreifftiau o waith Ellen Mary Hughes, mam Mathonwy Hughes, a rhaglen brintiedig Sioe Nantlle Vale, Penygroes, 1901.

Letters, 1897-1931, mainly to Beriah Gwynfe Evans, journalist and dramatist, and Recorder of Gorsedd Beirdd Ynys Prydain, from various correspondents, including J. H. Davies, Cwrtmawr (1) 1901, T. I. Ellis (1) 1923, H. Elvet Lewis (Elfed) (9) 1923-1925, D. Rhys Phillips (8) 1924-1926, R. D. Rowlands (Meuryn) (1) 1924, Thomas Shankland (3) 1899-1903, J. J. Williams (2) 1924, J. O. Williams (Pedrog) (5) 1923-1924, Watkin Hezekiah Williams (Watcyn Wyn) (2) 1897, and W. S. Gwynn Williams (5) 1924-1925.

Copi llawysgrif, [?20 gan., cynnar], mewn llaw anhysbys, o'r awdl 'Iesu o Nazareth' gan Evan Rees (Dyfed), yn cyfateb yn agos i'r testun a gyhoeddwyd yng ngyfrol Dyfed, Gwlad yr Addewid a Iesu o Nazareth (Caernarfon, 1894), tt. 155-220 (ff. 1-13 verso). = A manuscript copy, [?early 20 cent.], in an unidentified hand, of the awdl 'Iesu o Nazareth' by Evan Rees (Dyfed), corresponding closely to the version published in Dyfed, Gwlad yr Addewid a Iesu o Nazareth (Caernarfon, 1894), pp. 155-220 (ff. 1-13 verso).
Mae rhan o'r testun wedi ei gamleoli, a dylai f. 3 (sef diwedd rhan II) ddilyn f. 4 verso. Cynhwysir hefyd gopi teipysgrif o gerdd Dyfed 'Yr Iesu ar y ffynon' (gw. Gwlad yr Addewid a Iesu o Nazareth, tt. 109-110) (f. 14). = Part of the text is displaced, with f. 3 (the end of part II) following on from f. 4 verso. Also included is a typescript copy of Dyfed's 'Yr Iesu ar y ffynon' (see Gwlad yr Addewid a Iesu o Nazareth, pp. 109-110) (f. 14).

Llythyr, dyddiedig 6 Mehefin 1929, gan Richard Griffith (Carneddog) at ei chwaer-yng-nghyfraith Elin Griffith a'i nith Jane, yng Nghicieth, yn cynnwys yn bennaf newyddion teuluol (ff. 1-20). Mae'r llythyr yn cynnwys englynion ganddo er cof am deulu a chyfeillion (ff. 12-20), englynion a oedd i'w cyhoeddi yn O Greigiau'r Grug (Dinbych, 1930), tt. 25-32. = A letter, dated 6 June 1929, from Richard Griffith (Carneddog) to his sister-in-law Elin Griffith and his niece Jane in Cricieth, containing mainly family news (ff. 1-20). The letter includes englynion composed by him in memory of family and friends (ff. 12-20), which were to be published in his forthcoming book O Greigiau'r Grug (Denbigh, 1930), pp. 25-32.
Ceir hefyd yn y llawysgrif ddau hysbysiad rhent stad Hafodgarregog, 1902-1903, yn ôl pob golwg ar gyfer William Griffith, Tylyrni, brawd Carneddog a gŵr Elin (ff. 21-22), a theipysgrif o ddyfyniad byr o araith a draddodwyd gan David Lloyd George ym 1925 (f. 23). = The manuscript also contains two Hafodgarregog estate rent notices, 1902-1903, apparently for Carneddog's brother and Elin's husband, William Griffith, Tylyrni (ff. 21-22), and a short typed extract from a 1925 speech by David Lloyd George (f. 23).

Papurau, 1905-1945, yng Nghymraeg a Saesneg, fu'n eiddo i'r Athro John Edward Daniel, yn ymwneud â'i weithgareddau gwleidyddol gyda Plaid Cymru. = Papers, 1905-1945, in Welsh and English, of Professor John Edward Daniel, relating mostly to his political activities with Plaid Cymru.
Maent yn cynnwys llythyrau oddi wrth Compton Mackenzie, 8 Hydref 1939 (f. 1), Gwynfor Evans, 25 Tachwedd 1945 (f. 14), a William George, 20 Mehefin 1945 (f. 5), ynghyd â nodiadau gan George ar gyfer araith yn cefnogi Daniel fel ymgeisydd dros Blaid Cymru ym Mwrdeisdrefi Caernarfon yn etholiad 1945 (ff. 6-13). Hefyd yn y casgliad ceir papur enwebu Saunders Lewis yn is-etholiad Prifysgol Cymru, 1943 (f. 4); teipysgrif 'Memorandwm i Bwyllgor Heddwch y Blaid Genedlaethol' gan D. Gwenallt Jones, [c. 1939] (ff. 15-32, diwedd ar goll); a dau eitem o ohebiaeth deuluol, 1905 a [d.d.] (ff. 33-34). = They include letters from Compton Mackenzie, 8 October 1939 (f. 1), Gwynfor Evans, 25 November 1945 (f. 14), and William George, 20 June 1945 (f. 5), together with autograph notes for a speech by the latter in support of Daniel's candidacy for Plaid Cymru in Carnarvon Boroughs in the 1945 General Election (ff. 6-13). Also in the collection are nomination paper of Saunders Lewis in the University of Wales by-election, 1943 (f. 4); a typescript 'Memorandwm i Bwyllgor Heddwch y Blaid Genedlaethol' by D. Gwenallt Jones, [c. 1939] (ff. 15-32, end lacking); and two items of family correspondence, 1905 and [n.d.] (ff. 33-34).

A volume containing over eighty letters, 1906-1914, from Charles William Dymond (1833-1915), antiquary and Quaker, to Richard Griffith Owen (Pencerdd Llyfnwy) relating mainly to the correspondent's interest in the Welsh language and culture; together with one letter, 1915, from his son, Philip W. Dymond.
Papers found loose inside the volume have been tipped in on ff. i-v.

Cerdyn post di-ddyddiad yn dwyn yr un gair 'Roger'.

Papurau, gan gynnwys un llythyr ar bymtheg, 1933-1978, a ddarganfyddwyd yn rhydd y tu mewn i gyfrolau o lyfrgell Saunders Lewis. = Papers, including sixteen letters, 1908-1978, found loose inside volumes from the library of Saunders Lewis.
Maent yn cynnwys llythyrau at Lewis oddi wrth Sir John Herbert Lewis, 1933 (f. 1), Edouard Bachellery, 1950-1951 (ff. 2-4, yn trafod ei lyfr L'oeuvre Poetique de Gutun Owain (Paris, 1950, 1951)), Tony Conran, 1961 (f. 7), Gareth Alban Davies, 1964 (f. 8), Aneirin Talfan Davies, 1969-1970 (ff. 9-10 verso), R. Brinley Jones, 1970 (f. 11), Donatien Laurent, 1975 (f. 14), a Michael T. Davies, 1977 (f. 15). Mae yna hefyd nodiadau amrywiol, 1908-[?1971], yn llaw Saunders Lewis (ff. 18-27), gan gynnwys nodiadau ar G. J. Williams, Traddodiad Llenyddol Morgannwg (Caerdydd, 1948) a G. J. Williams, Iolo Morganwg: Y Gyfrol Gyntaf (Caerdydd, 1956) (ff. 22-25), a Gwaith Tudur Penllyn ac Ieuan Ap Tudur Penllyn, gol. gan Thomas Roberts (Caerdydd, 1958) (f. 27). = They include letters to Lewis from Sir John Herbert Lewis, 1933 (f. 1), Edouard Bachellery, 1950-1951 (ff. 2-4, commenting extensively on his own L'oeuvre Poetique de Gutun Owain (Paris, 1950, 1951)), Tony Conran, 1961 (f. 7), Gareth Alban Davies, 1964 (f. 8), Aneirin Talfan Davies, 1969-1970 (ff. 9-10 verso), R. Brinley Jones, 1970 (f. 11), Donatien Laurent, 1975 (f. 14), and Michael T. Davies, 1977 (f. 15). Also included are miscellaneous manuscript notes, 1908-[?1971], by Saunders Lewis (ff. 18-27), including notes on G. J. Williams, Traddodiad Llenyddol Morgannwg (Cardiff, 1948) and G. J. Williams, Iolo Morganwg: Y Gyfrol Gyntaf (Cardiff, 1956) (ff. 22-25), and on Gwaith Tudur Penllyn ac Ieuan Ap Tudur Penllyn, ed. by Thomas Roberts (Cardiff, 1958) (f. 27).

Effemera personol teuluol, gan gynnwys hen ffotograffau a gyhoeddwyd yng nghyfrol Alun Eirug Davies, T. Eirug Davies, 1892-1951: portread mewn llun a gair, a ffotograffau amrywiol yn adlewyrchu ei ddiddordebau personol fel hanes lleol.

Copïau o dystysgrifau geni a phriodi, ac ewyllysiau’r teulu; geirda i Jennie Thomas, darpar wraig T. Eirug Davies, yn llaw John Morris Jones, 1920; copi, 1995, o dystysgrif priodas Tom Eirug Davies a Jane Thomas yn Eglwys Ebenezer, Llanelwy, 1 Mawrth 1921; cerddi gan T. Eirug Davies i’w dad yn bedair ugain oed yn 1945 a’i fam yn bedair ugain oed yn 1950; taflen gwasanaeth angladd ei Dad, [1949]; copi o’r Tyst, Hydref 1951 yn cynnwys cerdd ‘Y Dysgedydd (Tom Eirug Davies); a chopi anghyflawn o deyrnged i Lyn Eirug Davies, gwraig Alun Eirug Davies.

Llyfr poced yn cynnwys rhannau o ddrafft, [1909], yn llaw T. Gwynn Jones, o'i awdl 'Gwlad y Bryniau'.
Tynnwyd nifer fawr o ddalennau allan o'r gyfrol gan y bardd a'u cyfuno gyda dalennau newydd i greu'r drafft gorffenedig, sydd nawr yn NLW MS 24054A. Er mwyn gweld y drafft cynharach yn ei chyfanrwydd dylid felly astudio'r ddwy gyfrol ochr wrth ochr.

Drafft, [1909], yn llaw T. Gwynn Jones o'i awdl 'Gwlad y Bryniau', awdl fuddugol Eisteddfod Genedlaethol 1909, Llundain. = A holograph draft, [1909], of 'Gwlad y Bryniau' by T. Gwynn Jones, the winning awdl at the 1909 National Eisteddfod in London.
Mae'r llawysgrif yn gyfrol gyfansawdd, gyda nifer fawr o ddalennau (ff. 2-6, 8, 10-22, 25, 27-29, 32, 34-35) wedi eu tynnu allan o lyfr poced (LlGC, Papurau Thomas Gwynn Jones D320 erbyn hyn) sydd yn cynnwys drafft cynharach o rannau o'r awdl. Mae'r gweddill yn ddalennau newydd yn cynnwys rhannau diwygiedig o'r gerdd (ff. 1, 7, 9, 23-24, 26, 30-31, 33, 36-44). Mae'r testun yn cynnwys nifer fawr o newidiadau a diddymiadau, ac yn y ffurf ddiwygiedig yma mae'n cyfateb yn agos iawn i'r fersiwn orffenedig (gw. LlGC, Eisteddfod Genedlaethol Cymru - Cyfansoddiadau a beirniadaethau 1909/1). Cyhoeddwyd yr awdl gyntaf yng Nghofnodion a Chyfansoddiadau Eisteddfod Genedlaethol 1909 (Llundain), gol. gan E. Vincent Evans (Llundain, 1910), tt. 25-36, a'i ail-argraffu yn T. Gwynn Jones, Detholiad o Ganiadau ([Y Drenewydd], 1926), tt. 20-44. = The manuscript is a composite volume, with many folios (ff. 2-6, 8, 10-22, 25, 27-29, 32, 34-35) being leaves removed from a pocket book (now NLW, Papurau Thomas Gwynn Jones D320) which contains an earlier draft of parts of the awdl. The remaining folios are new leaves containing revised sections of the poem (ff. 1, 7, 9, 23-24, 26, 30-31, 33, 36-44). The text contains many emendations and deletions and in this revised form corresponds very closely to the submitted version (see NLW, Eisteddfod Genedlaethol Cymru - Cyfansoddiadau a beirniadaethau 1909/1). It was first published in Cofnodion a Chyfansoddiadau Eisteddfod Genedlaethol 1909 (Llundain), ed. by E. Vincent Evans (London, 1910), pp. 25-36, and re-printed in T. Gwynn Jones, Detholiad o Ganiadau ([Newtown], 1926), pp. 20-44.

Torion yn ymwneud â llwyddiant y teulu, 1909-1929, ynghyd ag anerchiad priodasol i’w rieni a thorion yn ymwneud â mawolaeth ei Dad.

A volume containing articles, eisteddfod adjudications, and other material, [c. 1912]-1931, in the hand of Thomas Gwynn Jones, mostly for publication in Y Genedl Gymreig and including a memorial tribute to Daniel Rees.

Nifer iawn o nodiadau pregethau, rhai ar gardiau post, ynghyd â chopi o J. D. Vernon Lewis, Llyfr y Salmau (Abertawe, 1967), yn cynnwys pregethau rhydd.

Copi o’i ddrama Ble ma fa? (Aberystwyth, 1913 gyda chywiriadau i’r testun a chopi o The barber and the cow (Rhydychen, 1926) gyda chywiriadau i’r testun a thudalennau i’w hychwanegu.