Showing 45743 results

Miscellanea, 1835-1866 (watermark 1807), including poems by David Davis, Castell Hywel, William Moses, Edward Williams (Iolo Morganwg), William Walters, Daniel Evans (Daniel Ddu o Geredigion), Eliazar Lefi, Rhys Elis (o'r Wayn), William Ellis Jones (Gwilym Cawrdaf), etc., a Welsh version of the words of 'La Marseillaise', 'Llythur at benllywydd y Cy[m]rydorion', 'Trioedd gweddus eu bod ar wraig ...', recipes, notes from sermons, etc.

Cerddi, dyddiedig 1851-1877.

Autograph letters to Samuel Roberts (S.R.) from various correspondents, together with drafts of letters from Roberts to T. J. Griffiths; etc.

Dyddiadur Evan Isaac Thomas, Llandysul, sir Aberteifi, ar gyfer 1 Ionawr 1876-31 Rhagfyr 1885, yn cynnwys cofnodion byr (dwy dudalen y mis) yn bennaf ynglŷn â'i waith fel saer dodrefn, trefnydd angladdau a ffermwr, ei ddyletswyddau fel ysgrifennydd a thrysorydd y Llandyssul Benefit Society a'i aelodaeth o Gapel y Bedyddwyr Penybont, [Pont Tyweli]. = Diary of Evan Isaac Thomas, Llandysul, Cardiganshire, for 1 January 1876-31 December 1885, containing brief entries (two pages per month) mainly relating to his work as cabinet maker, undertaker and farmer, his duties as secretary and treasurer of the Llandyssul Benefit Society and his membership of Penybont Baptist Chapel, [Pont Tyweli].

A notebook containing questions by Samuel Roberts on chapters in the Old Testament.

Llyfr nodiadau yn cynnwys ysgrifau drafft, [1885]-[1886], mewn pensil, gan Daniel Owen. = A notebook containing autograph drafts, [1885]-[1886], in pencil, of prose works by Daniel Owen.
Maent yn cynnwys drafftiau cynnar o'r Rhagarweiniad (ff. 57-73, rectos yn unig) a phenodau I-XIV (ff. 74-93, rectos yn unig, 93 verso, 1 verso-65 verso, versos yn unig) o Brofedigaethau Enoc Huws (Wrecsam, 1891); ynghyd â drafftiau o 'Llythyr fy Nghefnder' (ff. 1-17, rectos yn unig) ac 'Yr Ysmygwr' (ff. 32-56, rectos yn unig), a gyhoeddwyd yn Daniel Owen, Y Siswrn (Yr Wyddgrug, 1886); 'Adgofion am Glan Alun' (Y Geninen, 4 (1886), 108-112) (ff. 18-31, rectos yn unig); a 'Diweddar olygydd y Drysorfa' (Y Drysorfa, 56 (1886), 361-369) (ff. 66 verso-92 verso, versos yn unig). Cynhwysir hefyd drafftiau o englynion, yn eu mysg rhannau o'r gerdd 'Oriel' (Y Siswrn (Yr Wyddgrug, 1886), tt. 50-52) (f. i recto-verso, tu mewn i’r cloriau). = These comprise early drafts of the introduction (ff. 57-73, rectos only) and chapters I-XIV (ff. 74-93, rectos only, 93 verso, 1 verso-65 verso, versos only) of Profedigaethau Enoc Huws (Wrexham, 1891); together with drafts of 'Llythyr fy Nghefnder' (ff. 1-17, rectos only) and 'Yr Ysmygwr' (ff. 32-56, rectos only), published in Daniel Owen, Y Siswrn (Mold, 1886); 'Adgofion am Glan Alun' (Y Geninen, 4 (1886), 108-112) (ff. 18-31, rectos only); and 'Diweddar olygydd y Drysorfa' (Y Drysorfa, 56 (1886), 361-369) (ff. 66 verso-92 verso, versos only). Also included are draft englyns, including parts of the poem 'Oriel' (Y Siswrn (Mold, 1886), pp. 50-52) (f. i recto-verso, inside the covers).

Llyfr nodiadau yn cynnwys cychwyn drafft pensil, [1886x1890], yn llaw Daniel Owen o'i nofel Profedigaethau Enoc Huws (Wrecsam, 1891). Ceir yma'r Rhagarweiniad a phenodau I-XIX (hyd at waelod t. 114 yn yr argraffiad cyntaf), ond wedi eu trefnu yma yn ddeuddeg pennod yn unig. Ysgrifennwyd y testun ar y rectos yn gyntaf (tt. 1-93), a'i barhau o'r cefn ar y versos (tt. 94-187, testun â'i wyneb i waered). = A notebook containing the beginning of an autograph pencil draft, [1886x1890], by Daniel Owen of his novel Profedigaethau Enoc Huws (Wrexham, 1891). The volume contains the introduction and chapters I-XIX (to the end of p. 114 in the first edition), here arranged as twelve chapters only. The text begins on the rectos (pp. 1-93) and is then continued from the end on the versos (pp. 94-187, inverted text).
Mae'r gyfrol hefyd yn cynnwys barddoniaeth yn llaw Daniel Owen (tt. i, 93a, a thu mewn i'r cloriau (testun â'i wyneb i waered)), a llythyr drafft (f. i, testun â'i wyneb i waered). = The volume also contains poetry in the hand of Daniel Owen (pp. i, 93a, and inside both covers (inverted text)), and a draft letter (p. i, inverted text).

Llyfr nodiadau yn cynnwys ail ran drafft pensil, [1886x1890], yn llaw Daniel Owen o'i nofel Profedigaethau Enoc Huws (Wrecsam, 1891). Ceir yn y gyfrol y testun o ddiwedd pennod XIX hyd at gychwyn XXXIII (heblaw pennod XXIV), ond wedi eu trefnu yma yn ddeg pennod yn unig (a'u rhifo XII-XXI). Ysgrifennwyd y testun ar y rectos yn gyntaf (tt. 188-277), a'i barhau ar y versos (tt. 278-332, 334-347 (versos yn unig heblaw am t. 346), testun â'i wyneb i waered). = A notebook containing the second part of an autograph pencil draft, [1886x1890], by Daniel Owen of his novel Profedigaethau Enoc Huws (Wrexham, 1891). The volume contains the text from the end of chapter XIX through to the beginning of XXXIII (except for chapter XXIV), here arranged as ten chapters only (numbered XII-XXI). The text begins on the rectos (pp. 188-277), and is then continued from the end on the versos (pp. 278-332, 334-347 (versos only except for p. 346), inverted text).
Mae'r gyfrol hefyd yn cynnwys draft o 'F'ewyrth Hugh', a gyhoeddwyd yn Y Drysorfa, Mai 1888, 171-177, ac a addaswyd wedyn yn bennod XXIV o Enoc Huws (tt. 1-18, testun â'i wyneb i waered); darnau ar grefydd (tt. x-xii, 1, testun â'i wyneb i waered); a barddoniaeth (tt. i, iv-ix a thu mewn i'r cloriau, testun â'i wyneb i waered). = The volume also contains a draft of 'F'ewyrth Hugh', which was published in Y Drysorfa, May 1888, 171-177, before being rewritten as chapter XXIV of Enoc Huws (pp. 1-18, inverted text); fragments on religion (pp. x-xii, 1, inverted text); and poetry (pp. i, iv-ix and inside the covers, inverted text).

Llyfr nodiadau yn cynnwys trydedd rhan drafft pensil, [1890x1891], yn llaw Daniel Owen o'i nofel Profedigaethau Enoc Huws (Wrecsam, 1891). Ceir yma ddiwedd pennod XXXIII a'r cyfan o benodau XXXIV-XLVII (wedi eu rhifo yma yn XXI-XXVII ac wyth heb rif). Ysgrifennwyd y testun ar y rectos yn gyntaf (tt. 348-386, 389-442), a'i barhau ar y versos (tt. 443-534, testun â'i wyneb i waered). = A notebook containing the third part of an autograph pencil draft, [1890x1891], by Daniel Owen of his novel Profedigaethau Enoc Huws (Wrexham, 1891). The volume contains the end of chapter XXXIII and chapters XXXIV-XLVII (here numbered XXI-XXVII with a further eight un-numbered). The text begins on the rectos (pp. 348-386, 389-442), and is then continued from the end on the versos (pp. 443-534, inverted text).
Mae'r gyfrol hefyd yn cynnwys englynion i 'Mr Thos. Wynne, Cilcen' ac i 'Meredydd' (t. i, testun â'i wyneb i waered) a phennill (t. 442a, testun â'i wyneb i waered). = The volume also contains englyns to 'Mr Thos. Wynne, Cilcen' and to 'Meredydd' (p. i, inverted text) and a verse (p. 442a, inverted text).

Letter book, [1841]-1891, of David Evans (Dewi Dawel), also used by him as a minute book for the Glynsanan Benefit Society, Llanfynydd.
The volume contains accounts, minutes and resolutions, [1841]-1870, of the Glynsanan Benefit Society (ff. 1-17, 134 verso, 137-139, 154 verso); summaries, copies and drafts, 1871-1891, of letters sent by David Evans, relating to family matters and his work as a tailor, publican and rate-collector, as well as a few letters by his son, Thomas Morgan Evans (ff. 23-136 verso, 137 verso-147, 148-149); miscellaneous memoranda and accounts, 1869-1886 (ff. 17-22); parts of an essay on the history of Talyllychau, [1890] (ff. 147 verso-148, 150 verso-152; see also NLW MS 9510E); various verses in Welsh, 1890-[1891] (ff. 147, 149 verso-150, 152 verso-154); and a memorandum relating to a ploughing match in Cwm-du, 1878 (ff. 5, 6). Part of a draft letter of condolence, [1876], to the family of the late John Johnes, Dolaucothi, is loose between ff. 17-18.

Papers, [c. 1860]-[c. 1890], of David Davies ('Tremlyn'), a clerk at Pen yr Orsedd quarry, Nantlle, Caernarvonshire, comprising notes on early British history, local history and genealogy, and on figures such as 'Eben Fardd' (Ebenezer Thomas) and 'Dic Aberdaron' (Richard Robert Jones), together with compositions by 'Tremlyn', entered at local eisteddfodau. Papers found loose inside the volume have been filed separately (MS 23630iiE).

Llyfr nodiadau yn cynnwys drafftiau, [1894]-[1895], mewn pensil, gan Daniel Owen, o nifer o ysgrifau, yn arbennig y mwyafrif o'r straeon a gyhoeddwyd yn Straeon y Pentan (Wrecsam, 1895). = A notebook containing autograph drafts, [1894]-[1895], in pencil, of a number of prose works by Daniel Owen, in particular the majority of the stories published in Straeon y Pentan (Wrexham, 1895).
O'r pedair ar bymtheg stori yn Straeon y Pentan ceir deuddeg yma (ff. 39-95 (rectos yn unig); 1 recto-verso, 2 verso-8 verso (versos yn unig), 51 verso-65 verso (versos yn unig), 96 recto-verso, a thu mewn i'r cloriau), gan gynnwys 'Nid wrth ei Big mae Prynu Cyffylog' (tu mewn i’r clawr cefn, ff. 96 verso, 96 recto, tu mewn i’r clawr blaen), ac 'Y Daleb' (ff. 3 verso, 2 verso, 1 verso, 1, 5 verso, 4 verso, 6 verso, 7 verso, 8 verso). Yn ogystal ceir drafftiau o'r rhagair 'At y darllenydd' (ff. 9 verso, 10 verso) a'r rhan fwyaf o'r ddwy bennod olaf, hyd y diwedd (ff. 2-23, rectos yn unig), o Gwen Tomos (Wrecsam, 1894); a'r tair ysgrif olaf ar gyfer 'Nodion Ned Huws', a ymddangosodd yn Y Cymro, 19 Ebrill-3 Mai 1894 (gw. E. G. Millward, 'Ysgrifau 'Anhysbys' Daniel Owen', Llên Cymru 14 (1983-4), 253-276 (tt. 272-276)) (ff. 24-38, rectos yn unig). Cafodd testun 'darlithoedd' Wil Bryan (ff. 66 verso-95 verso, versos yn unig) ei gyhoeddi gyntaf yn Daniel Owen, Y Ddynol Natur: Cyfres o ddarlithiau gan Wil Bryan, gol. gan G. C. Ballinger (Caerdydd, 1995); mae ambell i ddarn o farddoniaeth yn y gyfrol, mae'n debyg heb eu cyhoeddi (ff. 11 verso, 50 verso, 95). = Of the nineteen stories in Straeon y Pentan twelve are present here (ff. 39-95 (rectos only); 1 recto-verso, 2 verso-8 verso (versos only), 51 verso-65 verso (versos only), 96 recto-verso, and inside the covers), including 'Nid wrth ei Big mae Prynu Cyffylog' (inside back cover, ff. 96 verso, 96 recto, inside front cover), and 'Y Daleb' (ff. 3 verso, 2 verso, 1 verso, 1, 5 verso, 4 verso, 6 verso, 7 verso, 8 verso). In addition there are drafts of the foreword, 'At y darllenydd' (ff. 9 verso, 10 verso), and most of the final two chapters, to the end (ff. 2-23, rectos only), of Gwen Tomos (Wrexham, 1894); and the final three pieces for 'Nodion Ned Huws', which appeared in Y Cymro, 19 April-3 May 1894 (see E. G. Millward, 'Ysgrifau 'Anhysbys' Daniel Owen', Llên Cymru 14 (1983-4), 253-276 (pp. 272-276)) (ff. 24-38, rectos only). The text of the 'lectures' of Wil Bryan (ff. 66 verso-95 verso, versos only) was first published in Daniel Owen, Y Ddynol Natur: Cyfres o ddarlithiau gan Wil Bryan, ed. by G. C. Ballinger (Cardiff, 1995); a few fragments of poems in the volume are apparently unpublished (ff. 11 verso, 50 verso, 95).

Cerddi heb ddyddiad yn llaw Iago ab Iago [recte Ieuan] o f. 58 ymlaen.

Cerddi heb ddyddiad.

Llyfr cyfrifon, 1887-1906, [David Hughes], crydd, o Lanuwchllyn, sir Feirionnydd, yn cynnwys manylion atgyweiriadau a wnaethpwyd, costau'n daladwy, ayyb. = A ledger, 1887-1906, of [David Hughes], bootmaker, of Llanuwchllyn, Merioneth, containing details of repairs carried out, costs payable, etc.

Llyfr poced yn cynnwys rhannau o ddrafft, [1909], yn llaw T. Gwynn Jones, o'i awdl 'Gwlad y Bryniau'.
Tynnwyd nifer fawr o ddalennau allan o'r gyfrol gan y bardd a'u cyfuno gyda dalennau newydd i greu'r drafft gorffenedig, sydd nawr yn NLW MS 24054A. Er mwyn gweld y drafft cynharach yn ei chyfanrwydd dylid felly astudio'r ddwy gyfrol ochr wrth ochr.

Wyth llythyr ar hugain, 1889-1892, oddi wrth T. Gwynn Jones at ei gyfaill R[owland] S[amuel] Rowlands, Tywyn, Abergele (yn ddiweddarach yn fyfyriwr yn Holt Academy, sir Ddinbych, ac yna yn astudio milfeddygaeth yng Nghaeredin), ynghyd ag eitemau eraill amgaeëdig, yn cynnwys tua un ar hugain o gerddi, i gyd yn ôl pob golwg heb eu cyhoeddi. Yn y llythyrau mae Gwynn yn trafod barddoniaeth, gwaith a materion personol. = Twenty-eight letters, 1889-1892, from T. Gwynn Jones to his friend R[owland] S[amuel] Rowlands of Tywyn, Abergele (later a student at Holt Academy, Denbighshire, and then a student of veterinary medicine at Edinburgh), together with other enclosed items, including some twenty-one poems, all apparently unpublished. In the letters Gwynn discusses poetry, work and personal matters.
Mae'r cerddi un ai ar ddalennau ar wahân (ff. 3-4, 7-8, 10-12, 14, 26, 31-32, 38-39, 71-74) neu wedi eu cynnwys yn y llythyrau (ff. 23-25 verso, 27 verso, 29 verso, 44 verso, 46 recto-verso, 62, 63). Mae'r amgaeëdigion eraill yn cynnwys llyfryn o gartwnau yn dwyn y teitl 'Darluniau Cymdeithasol', [1889] (ff. 15-22), 'Rhestr o Destynau [sic] Eisteddfod y Beirdd Serch' (ff. 35-36), darn o ryddiaith am y cymeriadau 'Ned y Dolphin' a 'Syr Harri' (ff. 75-78) a cherdd gan R. S. Rowlands ar 'Synnwyr y Fawd', ar gyfer Cyfarfod Cystadleuol Abergele, Nadolig 1889 (f. 37). Mae llythyr at Rowlands oddi wrth Griff[ith] Evans, Brynkynallt, Bangor, 13 Ebrill 1909, yn ymwneud a'r N[orth] W[ales] V[eterinary] M[edical] A[ssociation] (f. 79). Mae Gwynn yn arwyddo'i lythyrau mewn nifer o ffyrdd, gan gynnwys 'Gwynn ap Iwan', 'Gwynnvre ap Iwan', 'Thomas Gwynn ap Iwan' a 'Syr Pedr Bennwann'; ceir 'T. Gwynn-Jones' am y tro cyntaf ar 15 Ionawr 1891 (f. 44). = The poems are either on separate leaves (ff. 3-4, 7-8, 10-12, 14, 26, 31-32, 38-39, 71-74) or incorporated in individual letters (ff. 23-25 verso, 27 verso, 29 verso, 44 verso, 46 recto-verso, 62, 63). Other enclosures include a booklet of cartoons entitled 'Darluniau Cymdeithasol' ['Society Pictures'], [1889] (ff. 15-22), a satirical list of competitions for 'Eisteddfod y Beirdd Serch' (ff. 35-36), a prose fragment concerning the characters 'Ned y Dolphin' and 'Syr Harri' (ff. 75-78) and a poem by R. S. Rowlands entitled 'Synnwyr y Fawd', written for Cyfarfod Cystadleuol Abergele, Christmas 1889 (f. 37). A single letter to Rowlands from Griff[ith] Evans, Brynkynallt, Bangor, 13 April 1909, relates to the affairs of the N[orth] W[ales] V[eterinary] M[edical] A[ssociation] (f. 79). Gwynn signs his letters in a number of ways, including 'Gwynn ap Iwan', 'Gwynnvre ap Iwan', 'Thomas Gwynn ap Iwan' and 'Syr Pedr Bennwann'; 'T. Gwynn-Jones' appears for the first time on 15 January 1891 (f. 44).

Drafft, [1909], yn llaw T. Gwynn Jones o'i awdl 'Gwlad y Bryniau', awdl fuddugol Eisteddfod Genedlaethol 1909, Llundain. = A holograph draft, [1909], of 'Gwlad y Bryniau' by T. Gwynn Jones, the winning awdl at the 1909 National Eisteddfod in London.
Mae'r llawysgrif yn gyfrol gyfansawdd, gyda nifer fawr o ddalennau (ff. 2-6, 8, 10-22, 25, 27-29, 32, 34-35) wedi eu tynnu allan o lyfr poced (LlGC, Papurau Thomas Gwynn Jones D320 erbyn hyn) sydd yn cynnwys drafft cynharach o rannau o'r awdl. Mae'r gweddill yn ddalennau newydd yn cynnwys rhannau diwygiedig o'r gerdd (ff. 1, 7, 9, 23-24, 26, 30-31, 33, 36-44). Mae'r testun yn cynnwys nifer fawr o newidiadau a diddymiadau, ac yn y ffurf ddiwygiedig yma mae'n cyfateb yn agos iawn i'r fersiwn orffenedig (gw. LlGC, Eisteddfod Genedlaethol Cymru - Cyfansoddiadau a beirniadaethau 1909/1). Cyhoeddwyd yr awdl gyntaf yng Nghofnodion a Chyfansoddiadau Eisteddfod Genedlaethol 1909 (Llundain), gol. gan E. Vincent Evans (Llundain, 1910), tt. 25-36, a'i ail-argraffu yn T. Gwynn Jones, Detholiad o Ganiadau ([Y Drenewydd], 1926), tt. 20-44. = The manuscript is a composite volume, with many folios (ff. 2-6, 8, 10-22, 25, 27-29, 32, 34-35) being leaves removed from a pocket book (now NLW, Papurau Thomas Gwynn Jones D320) which contains an earlier draft of parts of the awdl. The remaining folios are new leaves containing revised sections of the poem (ff. 1, 7, 9, 23-24, 26, 30-31, 33, 36-44). The text contains many emendations and deletions and in this revised form corresponds very closely to the submitted version (see NLW, Eisteddfod Genedlaethol Cymru - Cyfansoddiadau a beirniadaethau 1909/1). It was first published in Cofnodion a Chyfansoddiadau Eisteddfod Genedlaethol 1909 (Llundain), ed. by E. Vincent Evans (London, 1910), pp. 25-36, and re-printed in T. Gwynn Jones, Detholiad o Ganiadau ([Newtown], 1926), pp. 20-44.

Copi llawysgrif, [?20 gan., cynnar], mewn llaw anhysbys, o'r awdl 'Iesu o Nazareth' gan Evan Rees (Dyfed), yn cyfateb yn agos i'r testun a gyhoeddwyd yng ngyfrol Dyfed, Gwlad yr Addewid a Iesu o Nazareth (Caernarfon, 1894), tt. 155-220 (ff. 1-13 verso). = A manuscript copy, [?early 20 cent.], in an unidentified hand, of the awdl 'Iesu o Nazareth' by Evan Rees (Dyfed), corresponding closely to the version published in Dyfed, Gwlad yr Addewid a Iesu o Nazareth (Caernarfon, 1894), pp. 155-220 (ff. 1-13 verso).
Mae rhan o'r testun wedi ei gamleoli, a dylai f. 3 (sef diwedd rhan II) ddilyn f. 4 verso. Cynhwysir hefyd gopi teipysgrif o gerdd Dyfed 'Yr Iesu ar y ffynon' (gw. Gwlad yr Addewid a Iesu o Nazareth, tt. 109-110) (f. 14). = Part of the text is displaced, with f. 3 (the end of part II) following on from f. 4 verso. Also included is a typescript copy of Dyfed's 'Yr Iesu ar y ffynon' (see Gwlad yr Addewid a Iesu o Nazareth, pp. 109-110) (f. 14).

A volume containing over eighty letters, 1906-1914, from Charles William Dymond (1833-1915), antiquary and Quaker, to Richard Griffith Owen (Pencerdd Llyfnwy) relating mainly to the correspondent's interest in the Welsh language and culture; together with one letter, 1915, from his son, Philip W. Dymond.
Papers found loose inside the volume have been tipped in on ff. i-v.