Papurau W. J. Gruffydd,[1903]-[1952], yn cynnwys drafftiau o erthyglau'n ymwneud â'r Mabinogi; nodiadau darlith ar gyfer ei gyrsiau Cymraeg yng Ngholeg Prifysgol Cymru, Caerdydd; nodiadau darlithoedd ac erthyglau eraill; sgyrsiau a darlledwyd gan y BBC; personalia; a grŵp sylweddol o ohebiaeth oddi wrth ffigurau llenyddol blaenllaw = Papers of W. J. Gruffydd, [1903]-[1952], including drafts of articles relating to the Mabinogi; lecture notes for his Welsh courses at University College of Wales, Cardiff; other lecture notes and articles; BBC broadcast talks; personalia; and a substantial group of correspondence from notable literary figures.

Mae'r casgliad yn cynnwys: gohebiaeth gyffredinol at Bobi Jones,1950-1997, nifer ohonynt oddi wrth bwysigion Cymru; gohebiaeth a phapurau, 1971-1979, yn ymwneud â gwaith golygu'r gyfres Storiâu Tramor; papurau amrywiol, 1951-[1990au], yn cynnwys beirniadaethau ar gyfer eisteddfodau, cyfrolau o nodiadau darlithoedd, papurau gwleidyddol, adolygiadau, sgriptiau radio, ddrafftiau barddoniaeth ac erthyglau; papurau,1968-1969, yn ymwneud â thaith Bobi Jones i Fecsico; gohebiaeth a phapurau ynglŷn â pharatoi a chyhoeddi Cyfrol Deyrnged Kate Roberts (Dinbych, 1969); eitemau printiedig, 1951-1992, yn cynnwys rhaglenni theatr, gwahanlithoedd a phroflenni deunydd a gyhoeddwyd, anerchiadau etholaethol a thaflenni gwleidyddol, a chardiau gwasanaeth angladdau; torion o'r wasg,1948-1994, yn cynnwys torion cerddi, beirniadaeth lenyddol ac adolygiadau gan Bobi Jones; grŵp o bapurau A. W. Wade-Evans, 1923-1960; gohebiaeth, papurau’n ymwneud â’r Mudiad Efengylaidd, darlithiau ar grefydd, llyfryddiaeth a gwefan Bobi Jones a chyfieithiadau o’i gerddi, 1950-2016. = The collection comprises: general correspondence to Bobi Jones, 1950-1997, many from prominent figures in Welsh life; correspondence and papers, 1971-1979, relating to the work of editing the series Storiau Tramor; miscellaneous papers, 1951-[1990s], including adjudications for eisteddfodau, volumes of lecture notes, political papers, reviews, radio scripts, drafts of poetry and articles; papers, 1968-1969, relating to Bobi Jones's trip to Mexico; correspondence and papers concerning the preparation and publication of the volume Cyfrol Deyrnged Kate Roberts (Dinbych, 1969); printed items, 1951-1992, including theatre programmes, offprints and proofs of published material, election addresses and political leaflets, and funeral service cards; press cuttings, 1948-1994, including cuttings of poems, literary criticism and reviews by Bobi Jones; a group of papers of A. W. Wade-Evans, 1923-1960; correspondence, papers relating to the Evangelical movement, lectures on religion, bibliography and website of Bobi Jones and translations of his poems, 1950-2016.

Llythyrau, 1915-1936, yn bennaf at ei deulu tra bu'n gwasanaethu yn y fyddin, 1915-1919; teipysgrifau a llawysgrifau o'i ddramâu a sgriptiau radio, 1920-1936, a thorion papur newydd o adolygiadau, 1926-1940; barddoniaeth, caneuon, parodïau, rhyddiaith a deunydd arall, 1924-1932; copi teipysgrif o 'Ann y Wernolau',drama gan ei fam, Mrs Teifi Jones, 1921; a deunydd amrywiol a ychwanegwyd gan D. Gwenallt Jones tra bu'n ymchwilio ar gyfer Cofiant Idwal Jones, 1934-1957. = Letters, 1915-1936, mainly to his family whilst serving in the army, 1915-1919; typescripts and manuscripts of plays and radio scripts, 1920-1936, and newspaper cuttings of reviews, 1926-1940; poetry, songs, parodies, prose and other material, 1924-1932; a typescript copy of 'Ann y Wernolau', a play by his mother, Mrs Teifi Jones, 1921; and miscellaneous material added by D. Gwenallt Jones while researching Cofiant Idwal Jones, 1934-1957.

Derbyniwyd bocs ychwanegol o bapurau gan Mrs Eirain Rees (nee Jones), Medi 2008. Mae'r grŵp yn parhau heb ei gatalogio.

Papurau Llywelyn Phillips,1864-1982, yn cynnwys gohebiaeth, 1937-1981; erthyglau, darlithoedd, anerchiadau a chyfansoddiadau llenyddol,1933-1980; papurau amrywiol yn ymwneud â'i yrfa, pynciau amaethyddol, bywyd a llenyddiaeth Cymru, 1864-1952; llyfrau lloffion o dorion,1949-1956; cerddi, gan gynnwys y rhai a gyflwynodd i eisteddfodau a chyfansoddiadau ar gyfer achlysuron arbennig, 1957-1981; erthyglau amrywiol a sgriptiau radio,1940-1981; teyrngedau i Llywelyn Phillips,1864-1982; a gweithiau printiedig,1954-1981 = Papers of Llywelyn Phillips, 1864-1982, including correspondence, 1937-1981; articles, lectures, addresses and literary compositions, 1933-1980; miscellaneous papers relating to his career, agricultural matters, Welsh life and literature, 1864-1952; scrap books of cuttings, 1949-1956; poems, including those submitted for eisteddfodau and compositions for special occasions, 1957-1981; miscellaneous articles and radio scripts, 1940-1981; tributes to Llywelyn Phillips, 1981-1982; and printed works, 1954-1981.

Rhestri, gohebiaeth etc.; yn ymwneud ag aelodaeth, 1976-1979,1983-1987; gohebiaeth yn ymwneud â Barddas a chyhoeddiadau Barddas,1976-1986; gohebiaeth gyffredinol,1976-1978; a chylchlythyrau, adroddiadau a ffurflenni glân 1976-1978 = Lists, correspondence, etc., relating to membership, 1976-1979, 1983-1987; correspondence relating to Barddas and Barddas publications, 1976-1986; general correspondence, 1976-1978; and circulars, reports and unused forms, 1976-1978.

Papurau Berllanydd, [1929]-1984, yn cynnwys dyddiaduron, 1929-1933,1935-1970, 1982-1984, papurau personol yn cynnwys copïau o'i ewyllys,1981,nodiadau ar gyfer pregethau, anerchiadau crefyddol a gwaith bugeiliol, barddoniaeth a deunydd eisteddfodol, torion papur newydd a deunydd printiedig. = Papers of Berllanydd, [1929]-1984, comprising diaries, 1929-1933, 1935-1970, 1982-1984, personal papers including copies of his will, 1981, notes for sermons, religious addresses and pastoral work, poetry and eisteddfod material, newspaper cuttings and printed material.

Papurau Pelidros yn cynnwys barddoniaeth, drafftiau cerddi, libreto a thorion papur newydd o'i farddoniaeth cyhoeddedig,1903-1933; rhyddiaith, yn cynnwys dramâu, dadleuon, bywgraffiadau, darlithoedd, traethodau ac anerchiadau,1904-1932; llawysgrifau, nodiadau a thorion papur newydd o'i bregethau, 1906-1938; llythyrau ato ef a'i deulu, 1878-1928; dyddiaduron,1906-1958; a phapurau personol a theuluol, 1904-1958 = Papers of Pelidros comprising poetry, drafts of poems, libretto and newspaper cuttings of published poetry, 1903-1933; prose, comprising dramas, debates, biographies, lectures, essays and addresses, 1904-1932; manuscripts, notes and newspaper cuttings of sermons by him, 1906-1938; letters to him and his family, 1878-1928; diaries, 1906-1958; and personal and family papers, 1904-1958.

Llawysgrifau a theipysgrifau, 1911-[1982], o gerddi a ymddengys i gyd i fod yn waith Iorwerth Peate, yn eu plith pryddestau ar gyfer eisteddfodau, a theipysgrif Cerddi diweddar (Dinbych, 1982). Yn ogystal, mae'r ffeil yn cynnwys cyfieithiadau Saesneg o gerddi Iorwerth Peate gan Leonard Owen.

Mae'r uned yn cynnwys llawysgrifau a theipysgrifau, [?1915]-[?1999], o farddoniaeth Mathonwy Hughes, cyfrolau cyhoeddedig, erthyglau, ysgrifau, a'i nofel anghyhoeddedig Y Pris, yn ogystal â chopïau o'i waith fel beirniad, beirniadaethau a dderbyniodd ef ar ei waith, a deunydd a baratowyd ar gyfer ymrysonau barddol.

Cyfansoddiadau amrywiol a gyflwynwyd i gystadlaethau llenyddol a cherddorol Eisteddfod Genedlaethol Cymru, 1887-2019. Yn eu plith ceir awdlau, pryddestau, cywyddau, englynion, englynion ysgafn, baledi, sonedau, straeon byrion, blogiau, llên meicro a dramâu. Ceir gweithiau ar gyfer y Fedal Ryddiaith, Gwobr Daniel Owen, Ysgoloriaethau Emyr Feddyg a Geraint Morris, ynghyd ag emyn-donau a chyfansoddiadau Tlws y Cerddor a chyfansoddi dawns. Cyflwynwyd cystadlaethau i ieuenctid a chystadleuaeth y gadair a thlws rhyddiaith i ddysgwyr ac i'r rhai sydd wedi byw yn y Wladfa ar hyd eu hoes. = A variety of literary and musical compositions entered at National Eisteddfodau, 1887-2018, including odes and poetry in free metre, ballads, short stories, blogs, micro literature and plays. Entries for the Prose Medal, Daniel Owen Memorial Prize, Emyr Feddyg and Geraint Morris Scholarships, together with musical compositions such as the Musicians' Medal, hymn-tunes and dance composition are also included. Competitions for young people, Welsh learners including a chair and prose competition and a competition for those who have lived in Patagonia throughout their lives have been introduced.